Foto: Oksana Dolga
KYIV – De eerste gedachte bij NFNR is niet muziek, maar de veiligheid van Olesia Onykiienko. Op haar woonplaats Kyiv, de hoofdstad van Oekraïne, worden door de Russische agressor raketten afgevuurd en drones zoeken in de nacht hun weg naar hun doel. De luchtafweer ten spijt, vallen er doden en is het een grimmige herinnering dat vrede niet vanzelfsprekend is. We spreken haar dan ook op afstand en niet nadat ze verzekerd heeft dat ze veilig is. NFNR is de naam waaronder Olesia Onykiienko haar muziek maakt en op 18 januari in Simplon haar ESNS showcase zal spelen. Eurosonic introduceert haar als volgt: “NFNR is de Oekraïense elektronische muzikant, theater- en filmcomponist Olesia Onykiienko. Beginnend als koordirigent transformeerde ze koormuziek in elektronische composities in verschillende genres, waarbij gelaagde polyfone texturen van modulaire synths worden gecombineerd met een andere passie: industriële veldopnamen. Sinds het begin van de oorlog blijft NFNR in Oekraïne wonen en haar land actief helpen om donaties te verzamelen, buitenlandse transporten te regelen en liefdadigheidsconcerten te spelen.” Voldoende aanleiding voor een goed gesprek over haar muziek en wat de oorlog voor de muziekscene in haar land voor impact heeft.
Met Kyiv onder vuur is de oorlog prangend en we beginnen het gesprek daar dan ook mee. “De oorlog deed veel met de muziekscene in mijn land en met mijzelf ook. Toen de grootschalige invasie begon, bood ik me alleen maar aan als vrijwilliger en kon ik geen reden of inspiratie vinden om de muziek te schrijven. Toen ik het probeerde te componeren, was ik niet tevreden met het resultaat. Het was pure agressie, haat en wanhoop in geluid, maar het kon mijn gevoelens nog steeds niet volledig uiten, dus ik voelde dat het geen zin had. Het kostte me wat tijd om erachter te komen wat het zou kunnen zijn als het geen agressief geluid was. Zo zijn de nieuwe nummers als `Fragility`, `Super Tenderness` en `Our Hearts` ontstaan – de namen spreken voor zich. Ik vond de oplossing in deze tedere gevoelens voor mijn dierbaren. De muziekscene veranderde ook – in de eerste plaats vluchtten veel artiesten naar het buitenland en onze gemeenschap werd hierdoor enorm getroffen – het is een enorm verlies voor de ontwikkeling van de Oekraïense scene. Maar tegelijkertijd zorgden sterke emoties en uitdagingen voor de opkomst van krachtige muziekcomposities.” De oorlog bracht bands en acts uit Oekraïne ook steeds meer in de schijnwerpers en dat resulteerde in uitnodigingen die mogelijk anders niet waren gekomen. “Ja, helaas is het de oorlog die veel prachtige Oekraïense kunstenaars aan de wereld heeft onthuld, maar er wordt ook meer van ons gevraagd. We moeten bewijzen dat we niet alleen gevraagd zijn omdat we Oekraïners zijn. Ik ben tegengekomen dat het publiek nu veeleisender van ons is dan bij andere artiesten.”
De oorlog laten we even rusten, althans in het gesprek. We gaan terug naar de jeugd van Olesia Onykiienko en haar eerste muzikale schreden. “Ik werd als kind helemaal niet ondersteund in mijn muzikale ontwikkeling. Het was tegen de stroom opzwemmen, want mijn ouders en grootouders wilden niet dat ik muzikant werd. We hadden er veel meningsverschillen over. De magische wereld van muziek, die ik leerde kennen via het schoolkoor, fascineerde mij zo erg dat ik het leven niet meer zonder muziek in een prominente rol voor mij kon zien. Pas toen ik de middelbare school had afgerond, kon ik geld verdienen en voor mezelf een piano kopen, zo erg was mijn familie er tegen. Ik slaagde desondanks met goede resultaten voor de examens van de muziekschool en studeerde daarna af als koordirigent.” De volgende stap was op het moment dat Olesia Onykiienko haar eigen muziek ging schrijven en het een carrière mogelijkheid werd. “Ik begon met componeren en toen werd het serieus en besloot ik muzikant te worden. Later, toen ik elektronische muziek begon te spelen, was het helemaal niet mogelijk om te verwachten en te hopen dat het een carrière zou kunnen worden, vooral niet in de post-Sovjet-realiteit. Het was zeer riskant en deze keuze garandeerde enorme financiële problemen. Ik ging door omdat ik niet anders kon bestaan. Lange tijd heb ik muziek dus vooral moeten combineren met muzieklesgeven. Ik herinner me de tijd dat ik het lesgeven aan kinderen van muziek en zang, lesgeven in het gebruik van Ableton en het organiseren van muziekevenementen of feesten opzij kon zetten, en ik ben nog steeds verrast dat ik nu alleen mijn geld verdien door muziek te schrijven en op te treden. Dit was nog maar enkele jaren geleden. Ik denk dat het 7 jaar heeft geduurd voor ik er echt van kon bestaan,” glimlacht ze met enige trots.
“De eerste stappen in de ontwikkeling van mijn eigen muziek en sound”, vervolgt ze met een serieuze blik, “waren waarschijnlijk experimenten met bizarre harmonieën en akkoorden op piano. Het legde een gedegen basis om op verder te gaan, maar de belangrijkste ontwikkeling van mijn muziek houdt verband met het leren van synthesizers en het componeren van muziek op mijn laptop. Ik schreef de allereerste muziek uitsluitend op de piano, en ik heb nog steeds de wens om deze werken ooit met afgewisselde elektronica te publiceren. Het leren van de eerste DAW opende voor mij onbeperkte mogelijkheden voor transformatie en creatie van verschillende geluiden. Ik heb het helemaal zelf geleerd, beginnend met FL Studio, Ableton, verschillende virtuele synthesizers, Pure Data, veel veldopnames maken, geluiden verwerken en pas daarna wat spullen kopen. Ik hou ervan om iets te creëren dat in een creatieproces nieuw voor mij zal zijn als geluid.”
In haar ontwikkeling is ze enorm gesteund en geïnspireerd door de muzikanten die ze tegenkwam in Kyiv. “Dat heeft mij enorm gevormd. Na de muziekschool in Lviv, een meer traditionele en conservatieve stad, kwam ik terug naar Kyiv en kreeg wat frisse lucht door te duiken in de fantastische krachtige underground elektronische muziekcultuur. De belangrijkste gemeenschap voor mij was de Efir-kunstclub, deze bracht veel unieke Oekraïense kunstenaars voort. We traden daar niet alleen op, maar begonnen als gemeenschap ook met het organiseren van permanente experimentele muziekevenementen in veel steden in Oekraïne.”
Een niet te onderschatten stap in de ontwikkeling van haar muziek is de ervaring die Olesia Onykiienko heeft opgedaan, voor ze als NFNR ging optreden, als koordirigent. Op wat voor manier maakt het haar muziek anders dan bij een artiest die eerst thuis op een gitaar ging lopen spelen en zo uiteindelijk in een band terecht kwam vragen we de Oekraïense ESNS participant. “ Dat is zeker een belangrijk element”, knikt de artieste. “Als koordirigent heb je vanaf het allereerste begin altijd te maken met rijke, levend verzadigde polyfone texturen en kleuren van menselijke stemmen. Je kunt ermee spelen terwijl je dirigeert, je kunt ze vormen als ze grillig zijn en prachtige klankruimtes construeren. Het ontwikkelt je oor sterk om deze meerdere stembewegingen tegelijkertijd te horen en te controleren. Het heeft me geleerd om vanaf het allereerste begin met het geluid te werken als ik begin met componeren – eerst en vooral zoek ik naar het juiste geluid, ontwikkel dan de kleuren, dan de texturen, en dan weet ik al wat ik wil zeggen – melodie, harmonie, ritmes automatisch worden aangemaakt. Ik ben heel intuïtief in het componeerproces en laat me vooral leiden door mijn gevoel. Het kan een moment zijn waarop ik via geluid over iets wil praten of ik wil gewoon plezier hebben met het spelen van mijn synthesizers en als resultaat heb ik een nummer. Ik heb nog steeds de academische gewoonte om instrumenten te oefenen en ze dieper te leren, dus soms creëer ik voor mezelf wat oefentaken op de synth en de muziek komt ook uit het resultaat voort. Ik schrijf muziek over verschillende persoonlijke transformaties en ervaringen, zoals het vinden van doorzettingsvermogen en vertrouwen, over toevalligheden en trucs van het leven, obsessies met creatie, innerlijke kracht en tederheid, verlies, pijn, hoop, over vele ervaringen, waaronder oorlog!”
De onvermijdelijke oorlog is terug in het gesprek. Het is momenteel ook een belangrijk onderdeel van het werk van NFNR. Ze is actief betrokken bij de ondersteuning van het Oekraïense leger. “Vanaf het allereerste begin van de grootschalige Russische invasie ben ik begonnen met vrijwilligerswerk. Op een gegeven moment realiseerde ik me dat ik als kunstenaar al veel connecties over de hele wereld en een behoorlijk breed publiek heb om succesvolle fondsenwervingen te leiden en goede dingen in het buitenland te vinden, die op dat moment in Oekraïne afwezig of extreem duur waren. Dus zamel ik geld in en regel benodigdheden: verschillende medische spullen voor paramedici, kogelvrije vesten, helmen, thermische telescopen, auto’s en zelfs drones die ik samen met mijn vrienden koop en rechtstreeks aan de soldaten aflever.” Dat doet ze onder meer uit de opbrengsten van het album ‘Eve’ dat ze speciaal hiervoor uitbracht. Op haar komende album komen haar ondervindingen met de oorlog terug, maar dan als persoonlijke contemplatie. “Ik had het idee om het nieuwe album ‘Fragility’ uit te brengen – een diepe persoonlijke reflectie op oorlog en mijn ervaring met oorlogstijd – maar het gebeurde dat ik besloot om een aantal van de nummers al als singles uit te brengen in fondsenwervende compilaties op Mystictrax en Systema, omdat het een belangrijk moment was. Voorlopig is het plan dus om een EP `Fragility` uit te brengen, waarschijnlijk slechts met 3 nummers uit dezelfde periode. Dit zijn de composities waarmee ik een uitweg heb gevonden en hoe ik tijdens de oorlog muziek kan schrijven en waarover.”
Terug naar de muziek en we kijken vooruit naar haar bezoek aan Groningen. NFNR staat op 18 januari in Simplon. “Optreden op een podium is bijzonder. Ik denk dat het een sonische ruimtelijke ervaring voor het publiek is. Ik speel altijd live met een deel improvisatie, waardoor mijn composities nooit hetzelfde klinken als ze worden uitgebracht, hoewel het riskanter is dan afspelen. Ik houd erg rekening met de ruimte en het publiek, op de een of andere manier kunnen ze de klank van composities veranderen of mijn uitvoering sturen, improvisatiepartijen en dit is ook voor mij erg leuk”, vertelt ze over optreden in het algemeen voor in te zoomen op ESNS. “Helaas kan ik niet lang genoeg op ESNS blijven, slechts twee dagen, maar ik hoop echt nieuwe contacten te leggen met bijvoorbeeld labeleigenaren en vertegenwoordigers van festivals. Optreden is voor mij en levensprioriteit, ik ben geen studiomens, ik verwacht nieuwe kansen te krijgen als performer via ESNS. Tijdens mijn optreden in Simplon is individualiteit altijd prioriteit voor mij. In het geval van een muzikant is het een individuele klank en iets nieuws dat het publiek kan horen en ervaren. Dit kan ik garanderen. Ik zal nieuwe composities uitvoeren en oude. Het wordt een combinatie van kracht en tederheid!”