Foto: Helena Majewska
WARSCHAU – “Wacław Zimpel is een van de meest avontuurlijke multi-instrumentalisten, componisten en producers van Polen, gedijend in jazz en evenzeer geïnspireerd door elektronica, minimalisme en wereldmuziek”, adverteert Eurosonic / Noorderslag de deelname van Waclaw Zimpel aan het showcase festival in Groningen. “Afgestudeerd op klassieke klarinet aan de Muziekacademie in Poznań, houdt Zimpel van riffen op zijn zeldzame altklarinet, waarbij hij het klassieke dogma verruilt voor een warm jazzbad en het brandende verlangen om te improviseren. Hij is een expert in het manipuleren van urban-rituele elektronica en loops, verankerd in een menselijk perspectief en folktrancetraditie, en werkte samen met artiesten als James Holden en Shackleton”. Zimpel is één van de artiesten uit focusland Polen die ook in Nederland al enige bekendheid heeft en dit jaar een album uitbracht met Hans Kuik. Waclaw Zimpel is op 19 januari te beluisteren in het Der AA-Theater, maar thuis in Warschau neemt hij alle tijd om vooruit te kijken op zijn optreden, de klarinet en op de muziekscene in Polen en Midden- en Oost Europa in het algemeen.
Het is een koude droge dag, waar de Poolse hoofdstad zich mee heeft gekleed. Het is bewolkt en regen dreigt, maar voorlopig kunnen de paraplu’s ingeklapt blijven. In Warschau neemt Waclaw Zimpel alle tijd voor de hem gestelde vragen. “Ik begon als klein kind”, gaat hij van start. “Ik begon met klassieke viool toen ik zes was. Mijn allereerste muzieklessen waren bij een oudere gitaarbouwer, die veel instrumenten in zijn werkplaats had. Ik herinner me uit die tijd één van mijn eerste muzikale dromen. Ik droomde om multi-instrumentalist te worden. Ik wilde alle fascinerende instrumenten bespelen die hij bij hem thuis had. Ik herinner me dat ik erg geïnteresseerd was in een hobo die aan de muur hing, maar hij had nooit rieten om hem uit te proberen. Ik denk dat het mijn natuurlijke drang naar houtblazers was. Ik herinner me ook dat mijn moeder me een plastic saxofoonspeeltje gaf toen ik waarschijnlijk een jaar of vijf was, en het gevoel dat ik geluid moest produceren met de ademhaling. Dat gevoel is nog steeds bij mij”, kikt hij melancholisch terug naar die eerste muzikale stapjes. “Toen ik ongeveer 14 was, kocht mijn vader een instructieboek voor mondharmonica voor mij. Zo ontdekte ik de vorm van blues die mij kennis liet maken met improvisatie. Destijds luisterde ik naar veel oude meesters uit Mississippi en Chicago. Al snel ontdekte ik jazz en werd ik verliefd op de klank van de klarinet. Ik denk dat ik op dat moment wist dat dit is wat ik wil doen. Ik heb eigenlijk nooit gedacht dat hier iets mis zou kunnen gaan. Ik hield er gewoon van om geluid te maken met de klarinet, ik hield van improviseren, en ik was eigenlijk nergens anders in geïnteresseerd.”
Muzikaal heeft Waclaw Zimpel een behoorlijke muzikale reis achter de rug. Klassiek, jazz, blues, de termen vielen al in het gesprek voor deze artiest die de genre aanduiding alternatief heeft mee gekregen van ESNS. “Klassieke muziek was iets waarmee ik in mijn vroege jeugd kennis maakte door mijn ouders en het schoolsysteem in Polen. In Polen hebben we een vrij uniek muziekschoolsysteem. Je kunt naar een zogenaamde “muziekschool” gaan en alle reguliere vakken volgen, samen met muziektraining. Het was dus het meest natuurlijke om te doen. Toen ik op de middelbare school de klarinet oppakte, zat ik nog steeds in dit systeem, maar parallel aan mezelf ontdekte ik het pad om improvisator te worden. Ik heb altijd het gevoel gehad dat improvisatie en groove mij datgene gaven waar ik echt van houd in muziek, wat ontbrak in westerse klassieke vormen. Maar ik wilde altijd al het mogelijke leren. Daarom besloot ik klassieke muziek voort te zetten op universitair niveau. Op het moment dat ik afstudeerde, stortte ik me voor 100% op free jazz, en ik heb nooit meer naar klassieke muziek omgekeken. Eerlijk gezegd denk ik niet dat ik er ooit op terug zal komen, omdat ik heb begrepen dat dit niet is waar mijn hart ligt. Elektronica kwam in mijn leven toen ik me verveelde met akoestische geluiden. Op de een of andere manier is mijn aard zo geconstrueerd dat ik niet te lang op één plek kan blijven. Als ik het systeem kraak, wil ik ergens anders heen. Op de een of andere manier voel ik mij het meest creatief als ik op onbekend terrein ben. Ik heb mijn eigen muziek verder vooral ontwikkeld door muziek te spelen met mijn vrienden en door naar veel dingen te luisteren. De meest invloedrijke muziek voor mij was de zogenaamde spirituele jazz met John Coltrane als mijn gids en het pad dat ik moest volgen.
Ik was altijd op zoek naar dezelfde klankintensiteit op mijn klarinet. Waarschijnlijk klink ik daarom op klarinet een beetje als op sax”, lacht Zimpel.
Die klarinet, het is niet het meest gebruikelijke instrument tijdens ESNS. “Ik weet niet veel van pop. Ik beschouwde mezelf altijd als een undergroundartiest, ook al zou ik misschien enig succes hebben in de buitenwijken van de mainstream. Klarinet werd een deel van mijn lichaam. Het is een soort verlengstuk van mij, meer een stem. Dus waarschijnlijk is het voor mij het meest natuurlijk om mezelf uit te drukken met deze hoorn, vooral de altklarinet. Ik ben ervan overtuigd dat als iets voor mij heel persoonlijk en eerlijk is, het voor andere mensen net zo belangrijk kan zijn. Ik hoop dat het zo nu en dan gebeurt, maar ik heb hier geen controle over. Ik doe gewoon wat voor mij het beste klinkt, in de hoop dat het mensen iets kan opleveren.” Zimpel gaat dan naadloos door over zijn compositieproces. “Ik beschouw mezelf als een transmuziekspeler. Niet in termen van het elektronische muziekgenre, maar in termen van bepaalde hypnotische aspecten van ritmische, repetitieve muziek, die me meeneemt naar een andere ruimte van geest, die in het gewone leven moeilijk te bereiken is. Ik probeer zo alert mogelijk te zijn op wat er in mijn gedachten opkomt, waarvan niemand weet waar. Deze kleine vonkjes inspiratie vormen de bron voor het ontwikkelen van composities. Dus ik weet nooit wat er daarna komt. Ik probeer gewoon open te staan voor de boodschap van het universum, die voor mij heel genereus was en daar ben ik erg dankbaar voor.” We informeren naar de bijsluiter van zijn muziek: “Ik vind dat muziek voor zichzelf moet spreken”, schenkt hij de interpretatie van zijn klanken aan zijn publiek.
Als er een eerste regendrup de pleinen van Warschau doet glimmen slaan we in het gesprek een andere straat in. Polen is dit jaar het land dat muzikaal extra in de schijnwerpers staat bij Eurosonic/ Noorderslag. Eerst komt het gesprek op Poznan, waar Zimpel is geboren en getogen. “Toen ik opgroeide in Poznan, was de scene niet erg gericht op zogenaamde avant-gardemuziek, wat voor mij destijds erg interessant was. Ik had een paar vrienden die dezelfde interesses deelden, maar de gevestigde muzikanten in Poznan waren destijds nogal georiënteerd op de mainstream jazz. Ik denk dat de meesten van hen wat ik destijds deed eerder als iets ‘niet fatsoenlijks’ beschouwden, dus we hadden niet veel gemeen. Mijn muzikale taal moest zich in die tijd ook nog verder ontwikkelen. In mijn de universiteitstijd ontmoette ik veel zeer belangrijke muzikanten zoals de Poolse saxofonist Mikolaj Trzaska en muzikanten uit Chicago zoals Ken Vandermark, Tim Daisy, Dave Rempis en Hamid Drake, die me veel vertrouwen gaven op mijn pad. Ze zagen iets interessants en unieks in wat ik deed. Het heeft mij veel kracht en moed gegeven om verder te gaan! Het in Poznan gevestigde label MultiKulti Project heeft mij zeker ook veel geholpen, door mij kennis te laten maken met al deze geweldige spelers en mijn eerste albums uit te brengen. Ik had het geluk dat free jazz in het eerste decennium van de jaren 2000 erg groot was in Polen en het spelen met al deze muzikanten die hier over de Atlantische Oceaan kwamen, gaf me veel ervaring en het gevoel deel uit te maken van een heel belangrijke stroming.”
Waclaw Zimpel is één van de Poolse artiesten die we in Nederland ook eerder konden zien. Ondanks dat Polen maar een paar uur verderop is met dec auto valt het voor Poolse, maar ook andere Midden- en Oost -Europse bands niet mee om voet aan de grond te krijgen in West-Europa. Een vraag waarbij Zimpel even nadenkt. “Het is nogal een moeilijk en complex onderwerp”, constateert hij. “Ik denk dat we nog steeds te maken hebben met de last van het postcommunisme, toen Oost-Europa iets was waar bijna niemand uit het Westen rekening mee hield. Het gaat niet alleen om Nederland, maar om de Westerse wereld in het algemeen. Ik wil geen pleitbezorger zijn van het Poolse nationale ding, aangezien muziek zichzelf zou moeten dragen, maar er komt zeker veel moois uit Oost-Europa dat vaak over het hoofd wordt gezien door westerse promotors, omdat de traditie van samenwerking met post communistische landen nog steeds iets relatief nieuw is. Dee tendens is aan het veranderen, dankzij de activiteiten van visionairs als Mat Schultz en Gosia Plysa van Unsound bijvoorbeeld, die een wereldwijd merk en platform hebben gecreëerd dat helpt Poolse acts te promoten. Ik mag echter niet klagen, aangezien de westerse promotors erg genereus voor mij waren, waar ik heel dankbaar voor ben. Ik heb een zeer goede relatie met Nederland. Ik heb vele malen opgetreden op Nederlandse festivals, waaronder Rewire, Dekmantel, Amsterdam Dance Event of The Rest is Noise. Mijn soloalbum ‘Massive Oscillations’ is uitgebracht op het Nederlandse label Ongehoord.”
Over albums gesproken. Waclaw Zimpel bracht dit jaar vier albums uit, te beginnen met ‘Breath of Brahma & Sri Crickets’ met Hans Kuik, ‘Train Spotter’ onder eigen naam en de ‘In The Cell of Dreams’ van Shackleton & Zimpel met Siddhartha Belmannu en onlangs het album van de band waarin hij ook speelt Cut Het Sky. Waarom deze uitbarsting van creatieve energie informeren we. De artiest lacht. “Dit is niet alleemaal in één keer achter elkaar tot stand gekomen. Ik produceerde ze gedurende een periode van een paar jaar en om de een of andere reden wilden ze zich allemaal dit jaar manifesteren. Creativiteit is een oneindige energie die voortdurend stroomt. Wij moeten daar gewoon voor openstaan. De plannen voor de komende tijd zijn dat ik nu de mix aan het afronden ben van mijn derde album met mijn Indiase band Saagara, die ik volgend jaar wil uitbrengen. Ik heb nog een paar andere dingen bijna klaar, maar ik denk dat het nog een beetje te vroeg is om dat nu allemaal al te openbaren.”
We eindigen het gesprek met de plannen voor Eurosonic. “Ik weet niet of het voor iedereen zo speciaal is om live op te treden… , maar voor mij is het zeker speciaal. Ik probeer deze stukken altijd op een andere manier te spelen, waarbij ik open sta voor de energie die in de kamer aanwezig is. Waarschijnlijk omdat AI zich zo snel ontwikkelt, is dit het laatste bastion van echte tribale ervaring. Ik denk dat mensen altijd samen iets zullen moeten verzamelen en ervaren.” Wat zijn zakelijke doelstellingen in Groningen, Eurosonic is immers een showcasefestival. “Ik ben geen geweldige zakenman,” vertel Zimpel sip, om dat lachend te vervolgen, “maar ik heb een geweldige ploeg mensen die met mij samenwerken en mij laten doen waar ik het beste in ben: muziek maken. Ik laat het zakelijke aspect over aan mijn manager Carlo Garre. Het enige dat ik wil doen is iets moois op het podium brengen en het met mensen delen en hopelijk een breder publiek bereiken waarmee ik een muziekgemeenschap kan creëren.” Hij heeft dan nog speciale plannen voor zijn showcase? “Nou, eerlijk gezegd weet ik het niet… Ik zal doen wat ik altijd doe bij concerten. Ik stem me af op de energie van de kamer en de mensen die wat tijd met mij en mijn muziek willen doorbrengen en ik zal mijn best doen om de mooiste energie en geluiden te brengen die ik kan,” besluit Waclaw Zimpel.