LISSABON – De stad van de Fado, de melancholie van wat ooit de hoofdstad van de wereld was. Nu een moderne stad die regelmatig ook tegen een vormgeving aanloopt van wat ooit zo is gegroeid. Waar het oude en het nieuwe worden verbonden. Een mooie stad om met twee vernieuwers van de Fado te spreken. Lina_Raül Refree is een Portugees en Spaans duo dat met hun interpretatie van deze Portugese blues op Eurosonic zal staan. In de Der AA-Kerk in Groningen spelen ze op donderdag 16 januari hun showcase. “Twee Portugese muzikanten ontwikkelden een intense, meeslepende muzikale relatie. Lina is een veelzijdige artiest, met een stem die gerijpt is door nachten in Fado-clubs en haar toewijding aan Amália Rodrigues. Haar zang plaatst Fado in een nieuw perspectief door de arrangementen van de gelouterde popproducer Raul Refree. Zonder enige trucs of filters, maar met de nodige artisticiteit, geven ze het genre een unieke elektronische feel en onderstrepen ze diens universele kracht”, zet het showcase festival, weliswaar even over het hoofd ziende dat Raül Refree Spaans is, dit duo in de etalage.
Met passie in haar stem gaat Lina in op de doelstellingen voor Eurosonic. “We willen over de hele wereld spelen. Het verschil maken. Historie schrijven!” Raül Refree kijkt opzij naar zijn muzikale partner. “Als Lina en ik met veel plezier het concert kunnen spelen en we hebben het naar ons zin in Groningen, dan is het goed genoeg voor mij.” In één antwoord het verschil gevangen tussen de hemelbestormende Fado zangeres en de nuchtere producer die toch samen prachtige muziek maken. “We gaan, hoop ik, een goede en heel intense show spelen”, vervolgt de producer. “Je mag het niet missen hoor, dan pas snap je het echt”, gaat Lina daarop door om dan rustig verder uit te leggen. “De Fado is muziek die zou kunnen bestaan zonder toeschouwers. Iedere dag zing ik voor mensen die eigenlijk geen woord snappen van wat ik zing, maar die de emotie voelen. Muziek is een boodschap die alleen wordt begrepen als iemand je weet te raken en jij weet hoe je moet luisteren.”
Tijd om beide eens wat nader te introduceren. Lina is een fado zangeres die in Portugal al succes had met haar interpretaties van het werk van Amália Rodrigues. Met succes bracht ze al diverse albums uit onder eigen naam. Een zangeres met een klassieke zangtraining die diep verweven met de Fado. Bij een optreden in de prestigieuze Club de Fado in Lissabon was bij toeval Raül Refree aanwezig. Raül Fernandez Miró, beter bekend als Raül Refree uit Barcelona is één van de meest innovatieve pop producers van Europa die samenwerkt met de bekende namen. Hij werd die avond gegrepen door de Fado, maar vooral door de prachtige zang van Lina. Een op het oog onlogische, maar voor het oor heel succesvolle combinatie. Voor we op dat punt zijn diepen we eerst de historie wat verder uit. “Ik heb altijd muzikant willen worden dat waar was geen twijfel over”, vertelt Refree. “Mijn moeder en mijn oma speelden thuis piano, beide waren geen professioneel muzikanten hoor. Ik heb zelf daardoor jarenlang klassieke piano gestudeerd sinds ik vijf was, maar voor mijn gevoel is dat allemaal niet zo belangrijk voor anderen hoor. Er zijn immers zoveel mensen die als kind muziekonderwijs hadden en nog veel meer die het niet hadden en nu toch bekende artiesten zijn.” Lina gaat hierop dat door met haar eerste muzikale stappen. “Muziek heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in mijn familie. Mijn opa speelde accordeon, mijn oma zong en mijn vader heeft me de fado geleerd. Er was altijd traditionele Portugese muziek in ons huis. Als klein meisje maakte me dat nieuwsgierig naar muziek en ben begonnen met zingen. Echt het idee dat ik daar ook professioneel wat mee kon kwam toen ik op mijn 17de voor het eerst op het podium stond en fado zong. De reactie van het publiek vond ik geweldig. Ik kende maar drie liedjes en het publiek vroeg ze me steeds maar weer opnieuw te zingen. Het pleit was toen wel beslecht en ik wist wat ik wilde.”
Lina heeft de draad van haar verhaal te pakken en blijft hier zacht aan trekken. “Mijn grootste leerschool, naast mijn training in klassieke muziek en het zingen van teksten, waren de Fado huizen. Fado huizen zijn onze school waar oude zangers het vak aan een nieuwe generatie doorgeven, muzikanten die aanschuiven om mee te spelen, een muisstil luistert publiek en we hebben de mogelijkheid om te improviseren en experimenteren met nieuwe teksten en nieuwe liedjes. Fado is heel speciale muziek die grote nadruk legt op de ziel en die je samen beleefd. Het is op een heel intieme manier je gevoelens delen. Je moet luisteren om het te voelen en te begrijpen.” Raül Refree heeft een veel breder spectrum waar hij in werkt en veel diverse sound. “Ik heb mijn geluid geleidelijk ontwikkeld, van de ene dag naar de volgende. Het is een gevoel van esthetiek en het verlangen om spirit te geven.”
Het is geen vanzelfsprekende samenwerking die beide hebben. De aloude Fado en de technieken en middelen van de moderne pop producer. Lina legt uit hoe dat werkt. “Vanaf het moment dat Raül Refree en ik besloten om te gaan samenwerken en zaken op te nemen heb ik het helemaal in zijn handen gelegd. Ik vertrouw volledig in wat hij doet en wat hij er van maakt. Het grote verschil zijn de instrumenten, maar behalve dat draait elke stijl toch vooral om de emotie. Dat is het belangrijkste. De eerste studiosessie die we samen hadden voelde alsof we al jaren samen speelden” In de bio van het duo bij Eurosonic wordt gesproken over een “unieke elektronische feel”. Refree gaat daar verder op in. “Ik geloof niet dat er ook maar iets elektronisch is op onze plaat. Er komt piano op voor, de Rhodes piano, Hammond orgels en synths, maar die beschouw ik niet als elektro. Wat betreft de combinatie, er zijn heel veel verschillende timbres die samen prima werken. Het is een zaak van het vinden van de juiste emotie om ze zo bij elkaar te brengen.”
Lina_Raül Refree nemen voor hun werk als basis bestaande fado liederen. Hier laten ze dan hun magie op los. Een andere aanpak dan traditioneel. Geeft dit dan geen weerstand vragen we. “Oei, dat kan Lina beter beantwoorden dan ik,” concludeert Refree. “Maar mijn eigen ervaringen met het Fado publiek zijn eigenlijk heel positief. Mensen genieten van de plaat en de paar concerten die we samen hebben gedaan in Portugal.” Lina gaat er goed voor zitten. “We willen de Fado ook niet veranderen. We hebben heel veel respect voor de tradities, maar het is ook erg belangrijk om een nieuwe aanpak, een nieuwe sound te hebben. Dit project doet niets af van de traditionele Fado. We gebruiken andere texturen, andere geluiden en instrumenten, maar het is nog steeds Fado. We proberen ook niet een nieuwe stijl te maken. We maken muziek met het liedboek van Amália Rodrigues, denk ik, maar met een andere invalshoek.” Refree benadrukt dan nogmaals “We hebben deze liedjes niet geschreven. Het zijn allemaal bestaande Fado’s die we herinterpreteren.”
Dan kijken we nog even vooruit naar het nieuwe album dat deze maand zal verschijnen. Raül Refree geeft eerst zijn visie. “Ik heb geprobeerd mijn eigen kijk op deze oude Fado’s te geven en vooral om Lina’s prachtige stem zo helder mogelijk te laten klinken. Ik ben trots op de plaat en ik hoop dat dit gevoel op mensen afstraalt.” Lina besluit dan. “Onze agent UGURU werkt heel erg hard om die release voor te bereiden. We zijn blij met de kans om deel te nemen aan het Eurosonic Festival en zo het album nog meer onder de aandacht te kunnen brengen. We gaan doen wat we het beste kunnen en hopen dat het publiek er net zo van geniet als wij.” Dat kan In de Der AA-Kerk in Groningen als op donderdag 16 januari Lina_Raül Refree hun showcase op Eurosonic spelen.