ADDIS ABEBA – Eténèsh Wassié is even thuis voor ze op tournee gaat. De Ethiopische hoofdstad Addis Abeba wordt langzaam wakker als we haar op zoeken. Het is een wereld die op het eerste gezicht ver af lijkt te staan van Groningen, maar ook in het Afrikaanse land is een geweldige cultuur van muziek. Zijn er uitgaansgelegenheden en combineren artiesten uit het land hun eigen muziek met rock en pop. Je hoort alleen het slechte nieuws, maar de stad blijkt een metropool vol ontwikkelingen, waarin ook zeer positieve trends zijn te ontdekken. Eténèsh Wassié staat al te wachten en verwelkomt het bezoek hartelijk. De Ethiopische muziek floreert legt ze direct uit, terwijl ze de weg wijst naar één van die andere zaken waar de stad en het land beroemd om is. Koffie. Als we een plek hebben gevonden in een rustig etablissement belooft ze dat haar show in Vera net als de koffie zal zijn. Kickass! Eténèsh Wassié zal op 19 juni optreden in Groningen met haar wat Vera zelf van het label Ethio Free Jazz heeft voorzien.
We zitten in de hoofdstad, maar het gesprek begint in Gondar. Als je de miljoenen stad Addis Abeba in Noordelijke richting via de A3 zou uitrijden en uiteindelijk na een lange rit het Tanameer zuidelijk passeert en dan verder langs het meer langzaam de hoogte in ligt een stuk ten Noorden van deze waterplas Gondar. “Dat is het gebied waar ik vandaan kom. Gondar is het hart van de Azmari traditie. De Azmaris zijn de Ethiopische minstrelen of troubadours. Het woord Azmari Bet betekent letterlijk het huis van de minstreel. Bet, het woord komt ook terug in het Hebreeuws of Arabisch, is huis`, geeft Eténèsh Wassié uitleg bij de muzikale traditie waar zij uit stamt. `Elke Azmari Bet heeft zijn eigen muzikale smaak die zijn gebaseerd op de wensen van de eigenaar van het huis. Je hebt in heel Ethiopië dergelijke Azmari´s in heel verschillende manieren, maar de bekendste met de rijkste traditie heb je in het Noorden, in de hoger gelegen gebieden en Gondar maakt daar deel van uit. Veel mensen die optreden komen uit deze Azmari families. Ik niet, ik ben de traditie ingetrouwd. Ik werd uitgehuwelijkt toen ik twaalf was aan een Masingo speler, dat is een viool met één snaar. Op mijn 15de ben ik begonnen met zingen en optreden en ben tot op de dag van vandaag nooit meer gestopt.” Dat ging overigens niet zonder horten en stoten. Het vroeg opofferingen en doorzettingsvermogen. ”Ik ben begonnen met zingen zonder dat ik eigenlijk een idee voor ogen had wat ik daarmee nou wilde bereiken. Ik had geen plan voor een carrière, maar realiseerde met al snel dat ik toch een plek ha in de Azmari gemeenschap. I zou er van kunnen leven, ook al was dat niet eenvoudig, want ik moest aanvankelijk ook 7 dagen per week werken van 8 tot 16 uur…..” laat ze even een stilte vallen om dit punt te benadrukken. “Ik was echter vol vertrouwen dat mijn stem me ergens heen zou leiden. In het begin was mijn doel genoeg geld te sparen zodat ik mijn broers en zussen kon ondersteunen met hun studies. Daarna leerde ik ind loop der jaren steeds meer mensen kennen die in me geloofden en me in staat stelden om internationaal door te breken.” Een loopbaan in een notendop, waar enorm veel passie en hard werk moet zijn ingestoken door Eténèsh Wassié.
Het gesprek gaat verder over hoe Eténèsh Wassié de traditionele muziek voor een internationale markt heeft gevormd. Uiteraard met verse koffie. “In de Azmari traditie werk je in het algemeen met traditionele liederen, standards zeg maar, die iedereen zingt. Liedjes als ‘Bati’, ‘Tizeta’ en ‘Ambassel’ zijn daar voorbeelden van en zijn ook specifieke muzikale stromingen. Op een gegeven moment of je nu popartiest bent of een meer traditionele Azmari zul je een liedje als ‘Tizeta’ zingen, wat dan gebeurd is dat je er een eigen stem aan moet geven. Je kunt het echt zien als jazz standards, iedereen zingt ‘Body and Soul’ of ‘Summertime’ op zijn tijd. Het is wat jij het liedje brengt in jouw versie wat telt. Mijn sound is een expressie van wie ik ben en de stemming waar ik in ben. Ik sta bekend als een uitbundige zanger, maar kan de intieme stukken ook goed aan. Wat ik zo mooi vind aan mijn samenwerking met Mathieu Sourisseau die ook mee komt naar Vera als mijn begeleider is dat het me in staat stelt om te doen waar ik van hou. Hij heeft respect voor de traditie, maar stelt me in staat om mijn vleugels uit te slaan, nieuwe en andere dingen te proberen die de grenzen van de traditie opzoeken, maar desondanks respecteren.”
We zitten even te dubben. Gaan we verder over de muziek in Ethiopië of duiken we nu in de samenwerking met Sourisseau. Wassie hakt de knoop door en zegt dat ze de twee lijnen zal verbinden. “Ethiopische muziek is enorm”, kiest ze de weg die van het Afrikaanse land naar Frankrijk moet leiden. “Het is een land met miljoenen inwoners met heel veel verschillende muziekstijlen, vaak op basis van religie. Er is traditionele muziek, maar ook pop. De stijl waarin ik zing is afkomstig van de Noordelijke heuvellanden, war het vooral de Christelijke traditie is die overheerst. Elke verschillende stroming heeft zijn eigen voordelen. Veel mensen hebben wel eens de pop uit de jaren 60 en 70 gehoord die uit Ethiopië kwam uitgebracht onder de noemer Éthiopiques. Dat is vaak urban muziek, waar Ethiopische muzikanten de Westerse muziek waar ze naar luisterden, zoals Brook Benton, Elvis, jazz, soul, funk en dergelijke combineerden met Ethiopische rhythms, melodieën en tonen. Dat gezegd hebbende, wat maakt de muziek uit Ethiopië nou echt speciaal. In de stijlen waarin ik werk is dat het gebruik van pentatonische toonladders en veel mineur noten en gevarieerde ritmes. Dat geeft het een smaak waar veel mensen het moeilijk vinden die te plaatsen, sommigen zeggen dat het uit de Arabische wereld komt, anderen vinden het meer Aziatisch of juist Afrikaans. Ethiopië is een land waar veel reizigers en religies van oudsher samenkomen. Het betekent dat we veel verschillende invloeden hebben gehad net als de landen om ons heen.” Dan onderstreept ze nog even haar eigen werkwijze. “Ik schrijf dus geen liedjes, maar interpreteer ze uit de rijke traditie. In Azmari Bets is improvisatie op de tekst ingebouwd. Deze riffs kunnen een commentaar zijn op het leven, op politiek of juist gericht zijn op mensen in het publiek. Ik schrijf dus niet of laat niks schrijven, maar werk met de basis en voeg daar interpretaties en improvisaties aan toe. Ik kies de liedjes uit de liedjes waar ik als kind van hield of die me juist nu erg aanspreken.”
Dan maakt Eténèsh Wassié de overstap naar Europa en hoe haar samenwerking met Mathieu Sourisseau tot stand kwam. “Ik had mijn eigen Azmari Bet toen ik Francis Falceto heb leren kennen die me opnam voor de serie Éthiopiques en wel de tweede uitgave. We zijn in contact gebleven en dus toen hij met Heruy Arefe-Aine een jaarlijks muziek festival begon ter viering van de Ethiopische muziek was ik bijna elk jaar present of als bezoeker of als artiest. Ik ben daarnaast begonnen op te treden op festivals of kleine tournees samen met een paar andere Azmari’s. Bij een festival, ik weet niet meer precies of dat nu hier of in Frankrijk was, ben ik Mathieu tegen het lijf gelopen. Hij speelde toen in een band genaamd Le Tigre des Plantanes en ze waren geïnviteerd voor het Ethiopian Music Festival in Addis in 2005 of 2006. Ik heb het album ‘Zeraf’ met Le Tigre opgenomen die is uitgebracht bij ‘Buda Musique’s op hun Ethiopische label. Ik heb ook met ze opgetreden. Mathieu en ik hadden onmiddellijk een klik en hebben ons eigen project gedaan. Eerst als duo en we hebben samen het album ‘Belo Belo’ uitgebracht, daarna als trio om op te treden samen met Hamid Drake en nu is Sébastien Bacquias als bassist er bij. Nu ik werk met Mathieu kies ik een aantal liedjes die ik graag wil gaan uitvoeren of waarvan ik denk dat ze goed zullen werken en stuur hem een versie en kijk wat ons beide inspireert. Ik hou daarbij rekening met zijn stijl van spelen en wat ons beide het beste ligt.”
We vragen haar eens een vergelijking trekken tussen de muziekgemeenschap van Addis Abeba en van Parijs, steden waar ze vaak verblijft. Dat lacht ze goedmoedig weg. “Je kunt het horen in de muziek. In Addis Abeba is het meestal de locale scene, terwijl ik in Parijs een grote variatie aan stijlen heb ontdekt. Dat kun je horen in mijn muziek. QUI”, roept ze enthousiast. “Toen ik voor het eerst geïmproviseerde muziek hoorde op een festival in St. Etienne was ik compleet verbaasd. Het was zo vreemd om een zanger te horen die haar stem als instrument gebruikte. Dat had ik nog nooit gezien. Dat sloeg er in en heeft me veel meer mogelijkheden gegeven. Ik heb zoveel geleerd tijdens het toeren en allerhande soorten muziek leren kennen. Ik sta mezelf nu toe meer risico te nemen en meer te experimenteren, zelf al beschouw ik mezelf als een zanger die de traditie erg in ere houdt. Je kunt het niet vergelijken, het zijn werelden van verschil.”
We komen te spreken over haar meest recente album ‘Yene Alem’ . “We hebben eerst ‘Belo Belo’ gedaan. Dat was ons eerste album en het uitgangspunt van onze ontdekkingen. Dat was echt een album van Mathieu en ik met een paar gasten. Er speelde bijvoorbeeld een cellist mee. Yene Alem betekent “Mijn Wereld”. Was ‘Belo Belo’ het uitgangspunt, dit album is een meer complete manifestatie van mijn leven. Het staat voor wie ik nu ben op basis van deze samenwerkingen en de aandacht die ik heb gehad. De naam van het album staat voor mijn leven, mijn wereld en zelfs de keuze van de afbeeldingen op de hoes staan voor mijn voortdurende samenwerking met Mathieu en anderen. Het staat zelfs voor het feit dat ik muzikanten ontmoet die mijn shows bezoeken of waar ik naar ga kijken en luisteren als zij optreden. Mijn, nee onze, wereld is het delen van muziek met anderen. Muzikaal gezien”, gaat Wassie na dit statement direct verder, “denk ik dat het een veel rijker album is door de vele jaren ervaring die het optreden met Mathieu en de uren in de studio hebben opgeleverd. Verder is hij ook veel meer gewend aan de muziek en aan mijn manier van werken. Daardoor kan hij ook meer ideeën inbrengen van uit zijn muzikale ervaring en zo ook zijn invloed hebben op de arrangementen of onze aanpak van de ritmes om ze vooruit te helpen.”
Dan slaakt ze ter afsluiting een diepe zucht. “Ik hou van optreden. Mathieu en ik spelen op verschillende manieren nu vijftien jaar samen. Ik hou er van om samen op te trekken en de tradities en muziek van mijn land, of ze nu experimenteel zijn of niet met iedereen die van muziek houdt.” Ze kijkt haar bezoeken indringend aan: “Het wordt kickass in Vera!”, Dan lacht ze ….. Vera dus in Groningen op 19 juni voor Eténèsh Wassié met Mathieu Sourisseau en Sébastien Bacquias.