In Nederland had vertolkster van het Jiddische lied Niki Jacobs enkele jaren geleden het briljante idee om bekende popsongs te hertalen in het Jiddisch. Het zou een idee geven hoe een deel van de popmuziek zou kunnen klinken als er niet de oorlog was geweest en de Holocaust. Eén van mogelijke richtingen die het genomen zou kunnen hebben vinden we ook terug op ‘Vayter’ van Anne Kalmering & Stahlhammer Klezmer Classic. Immers het Stahlhammer Klezmer Classic komt voort uit het Stahlhammer Klezmer Orchestra dat in de vooroorlogse jaren tot 1939 actief was in Polen en daarmee direct in het pad van de voortrazende rupsbanden van het nationaal socialisme. Een groot deel van de toen actieve muzikanten verdween achter prikkeldraad toen de donkerste wolken uit de menselijke geschiedenis Krasnik bereikten en de verschrikkingen die daarin lagen te wachten in die vreselijke tijd. Violist Semmy Stahlhammer zijn opa was één daarvan. Zijn vader Mischa Stahlhammer wist echter te ontkomen uit een werkkamp, overleefde door zich aan te sluiten bij het Pools verzet en emigreerde na de oorlog naar Zweden, waar hij een vernieuwend vioolbouwer werd. Voor de handige googlelaar is zijn getuigenis over de oorlogsjaren terug te vinden in het USC Shoah Foundation Institute. Zijn zoon Semmy heeft in gewijzigde vorm het orkest opnieuw vorm gegeven na eerst bij zijn vader in de leer te zijn geweest. Hij heeft de liefde voor de klezmer muziek overgenomen van de familie traditie naast zijn werk als violist voor het Stockholm Royal Opera vormgegeven in dit klezmer gezelschap dat zijn naam draagt. Het bestaat niet meer het achttal heren met mandolines, violen, balalaika’s, cello en gitaar die je vanuit de jaren 30 aankijkt via internet, maar naast Semmy Stahlhammer ook uit accordeoniste Miriam Oldenburg, ondanks haar Nederlands aandoende naam toch echt in Zweden geboren en Isabel Blommé op cello. Een zeer gelouterd gezelschap dat op het podium vaak samenwerkte met de fantastische zangeres Anne Kalmering en die samenwerking nu gestand doet in het album ‘Vayter’ met Joodse folkliedjes in de traditie van de Ashkenazi en Sefardische joden. Het is klezmer, feestelijke muziek, dus vaak upbeat, maar ook met passie, want het gaat mede terug op het aan het Spaans verwante ladino, wat meeslepende nummers oplevert, maar ook prachtige melancholie.Het begint upbeat en vrolijk met ‘Di Mizinke’ en krijgt dan veel passie in ‘Cuando El Rey Nimrod’ en rust en weemoed in ‘Dremlen Feigl Oif Di Tsvaign’. Het album is een fraaie doorsnede van deze cultuur, bijna bruut uitgestampt, maar toch ontsnapt en in staat prachtige muziek neer te zetten. De grote ster van het album, zonder de prachtige muzikanten te weinig eer te willen geven, is de stem van Anne Kalmering die heel veel emotie in haar mars heeft. De schoonheid van ‘Friling’ bijvoorbeeld, geschreven in 1943 door Shmerke Kaczerginski, doe je gelijk kippevel krijgen van de pracht van deze tango als maakt de emotie van de man die door het ghetto zwerft na de dood van zijn vrouw fysiek voelbaar. Heel fijn is dat ook de teksten in de CD versie in diverse vertalingen, waaronder het Engels meeleesbaar zijn. Het zijn voornamelijk oude liederen uit de oorlog, maar ook uit het rijke Joodse leven daarvoor, zoals het instrumentale ‘Dybbuk Shebs’ over Joodse mythologische figuur en het eveneens instrumentale ‘Libes Tants’, vertaalt als huwelijksdans. Het zijn stuk voor stuk prachtige liederen met ‘Di Sapozhkelech’ als emotioneel volksliedje vol heimwee naar een geliefde. Toch is het geen droevig album, integendeel. Het heeft een vrolijkheid over zich die prettig aanvoelt. Een les dat muziek altijd zal overwinnen. ‘Vayter’, het is te vertalen als kom op, vooruit. Muziek zal er altijd zijn, zolang er mensen zijn.
Anne Kalmering & Stahlhammer Klezmer Classic – Vayter
