FUNSI – Vlakbij het drielandenpunt tussen Ivoorkust, Burkina Faso en Ghana ligt Wa. Hier stond het wiegje van de Jonge Leeuwin van Ghana Wiyaala. Welcome to the Village, het prachtige festival in Leeuwarden adverteert haar als volgt: “De Ghanese Afropop-superster Wiyaala mixt reggae-dancehall met tribal ritmes terwijl ze als een leeuwin over het podium beweegt. Een rauwe energie heeft haar in de macht: haar ogen vlammen, haar heupen schudden en de power giert uit al haar poriën. Ze is een geboren podiumbeest.” Tegenwoordig woont en werkt Wiyaala iets meer in het binnenland van Ghana. Het plekje Funsi, ver ten Noorden van de hoofdstad Accra, is waar we haar ontmoeten. Ze mag dan leeuwin, superster, activiste, actrice en mode icoon zijn, oohh ja ook nog podiumbeest. Het gesprek is allerhartelijkst en de ontvangst absoluut verwelkomend. Wiyaala ontvangt op zaterdag 20 juli graag de bezoekers van het mooiste kleine dorp van heel Nederland voor haar podium om te luisteren naar haar brul.
Het is nog in de loop van de ochtend, maar de temperatuur in Funsi heeft de 30 graden al met gemak overschreden. Dat mag de pret niet deren. Kinderen voetballen bij de Shea bomen, waaraan de noten groeien die later de basis voor boter zullen vormen. Vrouwen lopen langs in blauwe en roze jurken. Een plek in de schaduw is gevonden en Noella Wiyaala, voor kort beter bekend onder haar artiestennaam Wiyaala gaat er goed voor zitten. “Ik ben altijd een muzikant geweest, al sinds ik een klein meisje was. Ik heb daar nooit voor gekozen. Ik heb het gewoon gedaan. Vroeger vermaakte ik het dorp en organiseerde ik kinderen in het dorp en deden we show voornamelijk ter ere van mijn opa die het dorpshoofd was. Muziek was altijd heel erg belangrijk in de familie van mijn moeders kant. Zij was koorleidster bij de katholieke kerk. Ik ging altijd met haar mee naar de kerk en als klein kind drumde ik dan. De traditie was dat er bij huwelijken en begrafenissen spontaan muziek werd gemaakt. De hele gemeenschap mocht meedoen, zelfs de kinderen. Dat deden we graag. Het was toen ik ouder werd en mijn dromen vertelde dat ik muzikant wilde worden en zelfs op TV wilde optreden dat mensen me begonnen te vertellen dat dit een dom idee was en dat ik dat uit mijn hoofd moest zetten. Ze zeiden tegen me: kijk jou nou eens, dat is toch onmogelijk voor een meisje uit dit dorp. Zorg dat je een echtgenoot krijgt, trouw en heb kinderen. Mijn vader vond altijd omdat ik zo’n tomboy was dat ik maar soldaat moest worden. Mijn moeder heeft altijd stilzwijgend achter me gestaan. Van binnen ben ik erg eigenwijs geweest en heb mezelf telkenmale voorgehouden dat ik hun ongelijk zou bewijzen. Nu is mijn vader mijn grootste fan. Het kan verkeren in de wereld.” Het kan zeker verkeren. Nu is Wiyaala de drijvende kracht achter The Djimba World Music Festival in Funsi. “Het is maar een heel klein festival” klinkt de Afropop-superster ineens heel bescheiden. “Ik organiseer het om te proberen de kinderen iets cultureel in het dorp te bieden om hen aan te moedigen. Ik smachtte naar zoiets als kind, want er kwam nooit iemand van buiten het dorp om ons te vermaken. Op een hele kleine schaal ben ik nu in staat daar wat aan te veranderen. Het is altijd mijn passie geweest om mensen in dergelijke dingen samen te brengen.” Kinderen mogen dromen, ook in Wa en Funsi in Ghana, mede dankzij andere dromers die hun dromen verwezenlijkten.
Terug naar de muziek van Wiyaala, die staat immers straks met haar kompanen bij Welcome to the Village. “Een Afropop-sound vol inheemse klanken, draait ze haar hand ook niet om voor een portie reggae of dancehall”, citeren we het festival maar weer en dat tweetalig, want ze zingt zowel in het Engels als in het Sissala. “Mijn sound heeft zich ontwikkelt via een heel natuurlijk verloop. Ik heb nooit tegen mezelf gezegd; ik wil dit soort muziek maken of dat genre. De werkelijkheid is dat ik twee grote invloeden heb gehad. Ik ben opgegroeid in een dorp vol met traditionele dorpsgeluiden. Het drummen, het zingen en het gedachtengoed van onze gemeenschap. Mijn tweede grote invloed was TV. Als ik bijvoorbeeld op televisie voor het eerst de Madonna video zag van ‘Take A Bow’, dan was ik zo enorm onder de indruk van deze vrouw die in mijn ogen een prinses was en zo ver van mijn eigen wereld, dat ik zweerde dat ik net als haar zou worden. Dus nu zeg ik zonder dat ik me er voor schaam: Ik doe pop, Afropop” Daar is niks om voor te schamen, want de liedjes van Wiyaala inspireren op dit moment weer een hele nieuwe generatie.
“Ik ga er nooit voor zitten volgens een vaste planning om mijn liedjes te schrijven”, gaat Wiyaala onverdroten verder. “Ik heb bijna altijd mijn guitarlele bij me”, wijst ze ook nu naar de kruising tussen gitaar en ukelele die naast haar ligt, “en dan maak ik kleine melodieën. Ik denk dat ik daarbij erg geïnspireerd wordt door mijn achtergrond. Bijvoorbeeld een liedje als ‘Rock & Sand’ is gebaseerd op een traditionele song die we als kinderen zongen. Het zijn liedjes die een moraal hebben en een beetje van de wijsheid die je in de dorpen vindt en die ik heb geleerd als kind van de ouderen. Daar speel ik mee en dan verandert het langzamerhand in een liedje met een meer moderne sound. Waarom niet?” Ze vraagt het eigenlijk aan zichzelf en geeft ook antwoord op haar eigen vraag. “Ik was waarschijnlijk bij de eerste generatie van Afrikaanse plattelandskinderen die is opgegroeid met contemporaine Westerse popmuziek via de televisie, dat veranderde onze maatschappij.” Dit komt ook terug in de tweetaligheid waarmee Wiyaala zingt. Net zo eenvoudig brengt ze haar liedjes in het Engels, maar ook in de taal waarmee ze opgroeide het Sissala. “Ik kan me in beide talen goed uitdrukken…..,” laat ze even een stilte vallen om een denkpauze te scheppen. “Soms zing ik iets in het Sissala en dan precies hetzelfde in het Engels! Onze taal heeft de neiging wat directer te zijn dan het Engels, zoals in mijn song ‘Village Sex’, maar we hebben allemaal door waar we het over hebben”, lacht de zangeres.
Even een heel ander aspect, hoewel in ‘Village Sex’ neemt ze de seksuele moraal van de mannen op de korrel. Noella Wiyaala maakt zich al jaren sterk als voorvechtster van de rechten van vrouwen en met name tegen besnijdenis en kindhuwelijken. De boodschap dat dit praktijken zijn die eigenlijk niet meer kunnen, terwijl ze daarnaast ook een voorstander is van het bewaren van de dorpscultuur. In haar werk en bij verschillende gelegenheden voor bijvoorbeeld Unicef of de Ghanese overheid, spreekt ze zich daarover uit. “Ghanezen luisteren”, concludeert ze. “De boodschap komt overal nu, ook omdat moderne media hier een rol spelen in de distributie. Tegenwoordig heeft iedereen een smart phone en dus is men zelfs in de meest afgelegen gemeenschappen bewust van wat we zeggen. Mijn bijdrage daar aan is maar klein hoor”, stelt ze zich wederom bescheiden op. Op tal van terreinen is haar impact echter groot en is ze een voorbeeld voor anderen. Ze weigerde haar huid lichter te kleuren, stond op tegen culturele figuren die haar meer wilden laten voldoen aan een vrouwelijk ideaalbeeld en volgde nadrukkelijk haar eigen pad dat ze, mede via de Ghanese variant op Idols in een weg naar succes maakte op eigen kracht. Deze dagen is ze mode icoon, waarbij ze wederom de dorpscultuur in haar eigen podiumoutfits laat terugkomen en is ze actrice en dus al eerder aan de orde gekomen festivalorganisator.
Een aspect dat daarbij dan nog niet aan de orde is gekomen is haar betrokkenheid bij GRRRL. In deze band werkt ze samen met verschillende vrouwen van over de hele wereld. “Dat is een boeiende ervaring!” Ze gaat er nog eens recht voor zitten. “We hebben allemaal iets om aan de muziek van de band toe te voegen. Het werken met Sohini Alam, een zangeres uit Bangladesh, de Braziliaanse dancehall artiest Lei Di Dai en AWA, een hip hop rapper uit Zimbabwe heeft me echt de ogen geopend. Soms vallen er haast klappen vanwege al onze krachtige ego’s, maar we kunnen allemaal daardoor een extra spanningslaag toevoegen aan de dynamiek, wat de show meer impact geeft. Het is zo leuk en ik denk dat we goed werk hebben verricht. Ik hoop echt dat je komt en dan de show van GRRRL op het hoofdpodium ook gaat kijken”, nodigt ze uit voor een show die de festival organisatie overigens nog niet heeft bekendgemaakt. Naast Wiyaala staat in ieder geval ook AWA in Leeuwarden.
Terug naar haar eigen werk. ‘Sissala Goddess’ is het onlangs verschenen album van Wiyaala. ‘Sissala Goddess’ is mijn tweede album en het is een diverse collectie die representeert hoe ik volwassen ben geworden als onafhankelijk artiest. Het eerste deel van het album is een verkenning van mijn roots in de dorpsgemeenschap, het middendeel gaat over mijn ervaringen met de muziekindustrie in Ghana en het einde is een bevestiging van mijn eigen identiteit en mijn vrijheid om de artiest te zijn die ik wil zijn.”
Het werpt de vraag op hoe het staat dan met de muziekscene in het Afrikaanse land. Wiyaala lacht om de strijd die ze heeft gestreden eerst om als stadsmeisje uit Wa die in het plattelandsdorp Funsi werd aangekeken om haar Stadse ideeën, later als artieste uit de periferie die met haar eigenzinnigheid het in Accra probeerde te maken en uiteindelijk als zangeres die haar verworvenheden moest bewaken. Dat laat ze galant even liggen. ”Er is de traditionele muziek uit het Noorden van Ghana, dat is internationaal erg populair geworden dankzij King Ayisoba. Er is Hi-Life dat je kent van artiesten als Kojo Antwi en Pat Thomas en in het Zuiden heb je Palm Wine muziek. Dat zijn verschillende genres van “live” muziek met heel erg vaardige beoefenaars die over de hele wereld optreden. In Ghana heb je daarnaast”, ze zet het met de vingers tussen aanhalingstekens, “”computer” muziek waarbij Dancehall, Hip-Life en hip hop erg populair zijn bij de jongste generatie. Als ik voor mezelf spreek dan is de meest inspirerende muziek die van Osibisa, de meest beroemde band die ooit uit Ghana is gekomen.”
Het is inmiddels een lang gesprek geworden en tijd om het af te sluiten. Niet voor we nog even vooruitkijken naar Leeuwarden. “Ik ben geboren om te vermaken. Dat doe ik al sinds ik een heel klein meisje was. Mijn hele leven heb ik mezelf een ster gevoeld, soms een heel klein sterretje, maar niettemin een ster. De festivalgangers in Leeuwarden zijn mijn prooi om ze te overtuigen van mijn soort van talent. Ik hou er zo van. Ik geniet op elk podium hoe groot of klein het ook is. Ik ben een Leeuwin, kom en hoor me brullen voor Afrika!” die brul klinkt tijdens Welcome To The Village op zaterdag 20 juli in Leeuwarden.