GRONINGEN – Covid, de pandemie, lockdowns, een periode van beperking, angst, isolatie. Het lijkt alweer zo lang geleden. Als we terug kijken op die tijd zullen we ook zien dat de mens ook vindingrijk is en dergelijke tijden gebruikt om de malheur en depressie naast zich neer te leggen en er wat moois van te maken. De isolatie en rust te gebruiken om een sluimerend idee uit te werken, waar in de sleur van het dagelijks bestaan wellicht geen tijd voor was geweest. Mojca Zupančič bijvoorbeeld had altijd het idee dat tijdens haar studie aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen als jazz pianiste er voor haar meer ruimte moest zijn voor creativiteit en ontdekkingsreizen in het muzikale universum. De Covid periode bood haar de mogelijkheid om dit knagende gevoel, onder woorden te brengen, uit te werken en vorm te geven in het Tututu Orchestra. Dit experimentele en expressieve orkest bestaat uit 18 mede studenten van over de hele wereld. Het maakt op 29 november zijn debuut in het Grand Theatre in Groningen en dat zou best de aanzet tot meer moois kunnen zijn, want voorzichtige plannen schemeren alweer, maar, zo stelt Mojca Zupančič als we haar spreken in Groningen, eerst maar eens evalueren.
“Ik verveelde me in coronatijden”, lacht Mojca Zupančič als we informeren naar de oorsprong van het Tututu Orchestra. “Ik verlangde naar nieuwe, echte ervaringen en ik wist dat ik ze zelf moest waarmaken. Dus verzamelde ik wat collega’s en probeerde verschillende methoden uit die ik al heel lang wilde testen die meer ruimte boden voor revelatie en creativiteit. Een hele dag hadden we een muzieksessie zonder onderbrekingen, voorafgegaan door een meditatie. Als materiaal bracht ik wat grafische notatie mee die als leidraad door onze improvisatie werkte en vorm gaf. Na de sessie begonnen mensen me te vragen wanneer ik meer sessies zou maken, dus ik bleef ze doen. En hier zijn we”, concludeert ze met een grote grijns en een breed armgebaar.
Dan gaan we er dieper op in wat het muzikaal betekende. “Ik wilde af van het traditionele jazz-lead-sheet-concept van het schrijven van muziek, dus begon ik te experimenteren met grafische notaties, geschreven instructies of, wat me het meest inspireerde, dirigeren. Ik heb de neiging om compositiefragmenten te schrijven, zoals melodieën, instructies, gearrangeerde passages, die ik vervolgens gebruik als een kader voor improvisatie met mijn orkest. Ik word geïnspireerd door mensen om me heen en de muziek die ze spelen. De muziek die we spelen kan behoorlijk contrastrijk zijn, variërend van impressionistische, zeer georganiseerde deuntjes tot complete chaos of misschien iets ertussenin. Ik heb ook graag op bepaalde momenten niet alles onder controle, zodat er ruimte is voor iets onvoorspelbaars.” Juist uit de chaos en het onvoorspelbare kan iets prachtigs ontstaan.
Op de lijst van leden van het Tututu Orchestra staan studenten van het Prins Claus Conservatorium uit vele landen en uit veel verschillende disciplines. Jazz, maar ook klassiek. Dit bevestigt Mojca Zupančič: “Mensen komen ofwel uit de jazz ofwel uit de klassieke achtergrond, dus hun ervaring verschilt. Klassieke studenten hebben me bijvoorbeeld verteld dat ze het erg leuk vonden om meer vrijheid te hebben in hun spel en niet over elke noot na te hoeven denken. Zelfs enkele jazzstudenten hadden die ervaring, maar voor iedereen denk ik dat het een nieuwe, frisse manier van muziek spelen is na een conservatoriumstudie”, knipoogt ze, “dus ik denk dat ze ervan genoten hebben. Na verloop van tijd kwamen er ook meer deelnemers aan de sessies, maar momenteel hebben we een limiet bereikt met hoeveel geluid de ruimte kan verdragen totdat het een complete puinhoop is.”
De organisatie en het leiden van dit orkest bracht ook voor Mojca Zupančič een grote verandering. Ze moest zich gaan verdiepen in dirigeren, waar ze studeerde als jazz pianist. “Pianist en dirigent tegelijk zijn is best een zware klus omdat het om verdeelde aandacht vraagt. Beide rollen verdiepen zich in een vraag hoe je muziek beter kunt laten klinken, maar de verantwoordelijkheid van een dirigent is veel groter,” legt ze uit. “Een pianist kan de muziek alleen beïnvloeden door betere pianolijnen te spelen, terwijl een dirigent verantwoordelijk is voor de volledige stroom van muziek. Ik besefte dat ik nog veel meer moest leren voordat ik zelfs maar kon proberen beide rollen tegelijkertijd op me te nemen, dus momenteel dien ik alleen muziek met mijn dirigeren.”
We doen even een stapje terug van het orkest vandaan. Mojca Zupančič vertelt over haar eigen muzikale achtergrond, te beginnen in haar jonge jaren in Slovenië. “Mijn oudere zussen hebben allebei piano gestudeerd, dus ik sloop altijd de kamer binnen als ze aan het oefenen waren en begon lawaai te maken op de piano. Ik had geen idee hoe ik het moest spelen, maar ik wilde echt geluid maken. Al snel schreven mijn ouders mij ook in en langzaam begonnen de zwart-witte toetsen logisch te worden. Uiteindelijk bracht het haar in Groningen. “In Slovenië, mijn thuisland, heb ik eigenlijk multimedia gestudeerd aan een faculteit elektrotechniek en hoewel ik de bachelor had afgerond, wist ik dat ik daar niet paste. Gelukkig ben ik in die tijd ook jazzpiano gaan studeren aan het conservatorium en door creatief te zijn en te improviseren voelde ik me veel meer thuis. Groningen was voor mij een vrij willekeurige beslissing om verder te gaan studeren, maar terugkijkend ben ik ontzettend blij dat ik hier terecht ben gekomen, omdat het mij als persoon heeft gevormd en ik me nu veel completer voel.” Toch kijkt ze ook met voldoening naar de muziekscene in Slovenië. “Voor zo’n klein land heb ik het gevoel dat de muziekscene daar echt bloeit. Ik heb zoveel inspirerende mensen ontmoet, veel muzikanten met een unieke benadering van hun muziek. Maar mensen uit Slovenië hebben de neiging om veel meer te klagen dan mensen in Nederland, ik veronderstel dat dit in onze aard zit.”
Haar jeugd, maar ook haar studie in Groningen heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van haar eigen muziek. “Alle muziek die ik maak is slechts een combinatie van de muziek waar ik naar heb geluisterd, de muziek die mensen om me heen hebben gespeeld en de manier waarop mijn brein deze invoer interpreteert. Ik probeer gewoon zo oprecht mogelijk te zijn in mijn uitdrukking. Mijn drive in het leven is om altijd nieuwe manieren te zoeken om een bepaald doel te bereiken en ik denk dat dit orkest daar een goed voorbeeld van is. Ik beschouw mezelf als een behoorlijk creatief persoon, open voor nieuwe mogelijkheden en dimensies. Aan de andere kant, omdat ik zo ben, is het voor mij onmogelijk om een kookrecept tot in detail te volgen.”
Terug naar het Tututu Orchestra. Voorlopig staat er als datum 29 november in de agenda voor de show in het Grand Theatre in Groningen, maar daarna, wat gaat er dan gebeuren. “Dit is de eerste keer dat ik zelf zo’n concert organiseer en ik heb er veel werk in moeten steken, dus na de show wil ik wat vrije tijd nemen om de hele ervaring te verwerken. Later is mijn grote wens om met dit project een album op te nemen. Ik verwacht dat het erg uitdagend zal zijn, aangezien veel muziek die we maken in het moment wordt gemaakt en dit afhangt van de energie om ons heen. Maar ik geloof dat we een manier zullen vinden om het vast te leggen.” Dat maakt ze een overtuigend argument waarom mensen de show echt moeten gaan zien. “Persoonlijk geloof ik dat dit een heel uniek project is , 13 mensen met verschillende muzikale achtergronden die samenkomen om muziek te spelen, die slechts gedeeltelijk is geschreven, maar het andere deel moet op dat moment worden ontrafeld. Tijdens het concert wordt het publiek ook uitgenodigd om met ons mee te reizen en samen met ons muziek te maken,” nodigt Mojca Zupančič uit. Een gedeelde ervaring en een bijzonder concert op 29 november in het Grand Theatre in Groningen.