AMSTERDAM – Lest best is misschien wel het kortste Nederlandse gezegde. Er zal vast een Portugeze variant zijn met dezelfde strekking. Popronde Leeuwarden heeft COW Shift Z voor het laatste bewaard. In Neushoorn Café zal COW Shift Z als laatste act van Popronde Leeuwarden het podium betreden na een avond vol muziek op 23 september. COW Shift Z, daar schuilt de Portugese Francisca Martins achter die echter in Amsterdam woont en werkt. “COW Shift Z is een componist en performer van elektronische muziek. De invloeden van dansmuziek geven haar de gemeenschappelijke basis om haar innerlijke werelden uit te drukken met een vrije en experimentele mindset. Haar belangrijkste onderzoek richt zich op het vinden van agressie in geluid en het maken van een cross-over tussen dansmuziekgenres – “verschillende genres kunnen verschillende emoties beter uitdrukken”,” introduceert de Popronde haar. Het beloofd een intrigerende show te worden in Neushoorn Café en Francisca Martins neemt de tijd om haar muziek en achtergrond toe te lichten thuis in Amsterdam.
Hoewel Francisca Martins, dat blijkt een misverstand. “Ik ben COW Shift Z!”, benadrukt de artieste als we haar vragen naar het verschil tussen beide. “Francisca is een andere persoon en voor mij is er geen artiest met die naam. Voordat ik mij kwam presenteren als COW Shift Z kende iedereen mij natuurlijk van Francisca, maar het was een bewuste keuze voor mezelf, om een meer symbolische naam te hebben voor wat ik doe. Maar ik heb wel alter ego’s en ik werk eigenlijk samen met een van hen. namelijk Cassandra. Ze woont in de kleinste microstaat ter wereld genaamd Biljimeiri; en zij is de enige bewoner daar. Dus de cultuur van de microstaat hangt alleen van haar af. Ik besloot met Cassandra samen te werken omdat ik dacht dat ik mijn geluidswereld kon uitbreiden en de nieuwste geluiden van Bilijimeiri naar de objectieve wereld kon brengen. Het was een geweldige manier om mezelf eraan te herinneren een zekere artistieke vrijheid te behouden. COW Shift Z dat is gewoon mijn eigen ik. Ik ben niet van plan om projecten of verschillende artistieke ideeën via een andere alias te splitsen. Ik ben in veel dingen geïnteresseerd en het publiek mag bij elk project dat ik doe iets anders verwachten,” heldert COW Shift Z de situatie op.
We keren toch nog even terug naar de jaren voor COW Shift Z. “Ik begon muziek te studeren toen ik drie was en kreeg les op blokfluit en notenleer. Mijn moeder is ook een muziekleraar, dus muziek was altijd om me heen, zelfs voordat ik het begon te studeren. Ik zette mijn studie op viool voort en deed later mijn bachelor en master compositie. Ik heb altijd geweten dat muziek met mij communiceerde op een manier waar elk ander medium niet tot in staat was. Ik denk dat mijn ervaring met het spelen in een orkest toen ik jonger was, me deed begrijpen wat abstractie in muziek kon betekenen en dat muziek zo’n krachtig medium is om emoties vast te leggen en te manipuleren. Ik kwam tot het besef dat ik een groot verlangen had om op de een of andere manier deel uit te maken van de muziekwereld en later ontdekte ik dat ik mezelf daarin wilde uiten als een creatief persoon. Thuis voelde ik me altijd gesteund in mijn beslissingen. Mijn ouders konden zien dat componist zijn, een voorstelling tot leven brengen, en dergelijke mij voldoening geeft en dat respecteren ze, ze moedigen me aan om altijd verder te gaan. Voordat ik besloot componist te worden en compositie studeerde, speelde ik elf jaar viool. Normaal gesproken, als je zoveel tijd in één instrument doorbrengt en je daadwerkelijk de capaciteit hebt om naar een universiteit te gaan, verander je daar niets aan. Het pad is vermoedelijk heel duidelijk. Ik had dat spel heel goed wel mee kunnen spelen, maar ik begon me af te vragen of ik wel genoeg genoot om viool te spelen en dat voor de rest van mijn leven te doen. Ik was zeventien toen ik me realiseerde dat het instrument me niet genoeg ruimte gaf om creatief te zijn; Ik was ook boos op het studieprogramma van mijn school, op het ouderwetse repertoire en op de oude manier van denken van de leraar. Nou”, klinkt het met overtuiging, “ik was klassieke muziek zat.”
COW Shift Z is even stil en formuleert zorgvuldig. “Uiteindelijk begon ik als tiener naar de muziek te luisteren waar ik echt van genoot. Ik had de gebruikelijke fase waarin ik naar pop en metal luisterde. Zelfs in mijn context van klassieke muziek leerde ik hedendaagse muziek kennen die het klassieke doorkruist met meer experimentele genres en mogelijkheden. Door deze kanten van muziek te ontmoeten, geloofde ik echt dat er een ruimte zou kunnen zijn om mezelf te uiten. Ik besloot dat ik muziek wilde maken voor ensembles en wilde mixen met video en elektronica. Vooral elektronische muziek, dat is de klankwereld die mij het meest aanspreekt. Het was een intuïtieve beslissing.
We duiken dieper in het creatieve proces achter de liedjes van COW Shift Z. “Elk moment is anders, maar ik ben vooral geïnspireerd door mijn geboorteplaats in Portugal en de mensen daar; een soort dwaasheid die die plaatsen met zich meedragen en onvermijdelijk mijn innerlijke werelden inspireren. Op de een of andere manier komt de innerlijke wereld naar me toe en besluit ik het juiste delirium te kiezen en de verhalen te ontmoeten die ik wil vertellen. Soms ben ik al met muziek bezig en begrijp ik mezelf daardoor beter en kom ik met een concept. Andere keren is het gewoon een idee over geluid en proberen het erg agressief te maken. Maar muziek is niet mijn enige medium om met een idee te komen. Illustratie en schrijven maken ook deel uit van mijn artistieke praktijk. Er zijn momenten dat ik denk dat die mediums een soort poëzie kunnen uitdrukken die ik nodig heb om tot een idee, een wereld, een personage, een vraag te komen…”laat ze een lange stilte vallen, “en daarna kan ik de behoefte voelen om dat idee met muziek te verkennen en de meer abstracte kant van het verhaal te geven – de emotionele kant van een verhaal in een beperkt tijdsbestek.”
Misschien is goed om wat verder achtergrond hierbij te geven, een idee dat COW Shift Z omarmt. “Misschien de muziek die ik leuk vind, dat is van belang. Er zijn twee componisten en producers waar ik nog steeds bij terugkom om te luisteren en elke keer een andere interpretatie van de muziek heb; hun klankwereld ligt ook dicht bij de mijne. Dat zijn Kyoka en Atom TM. Misschien is het ook goed om te weten dat mijn constante onderzoek naar geluid is hoe ik agressie in verschillende muziekgenres kan vinden; door ze te combineren om een nieuwe geluidswereld te creëren. Ik geloof dat verschillende muziekgenres verschillende emoties beter kunnen uitdrukken. Meestal haal ik mijn inspiratie uit hardcore, gabber, trance en Engelse pop. Comedy is ook heel inspirerend voor mij en ik leer er veel over retoriek mee, bijvoorbeeld door naar Monty Python te kijken. Dat heeft nog steeds invloed op de toon van mijn muziek en mijn optredens, de manier waarop ik mijn muziek structureer en een idee aflever. Ik denk dat komedie, hoewel het niet zo abstract is als muziek, een sterke relatie heeft met tijd, ritme, absurditeit, temperament, endergelijke. Het kan je ook aanmoedigen om een ander persoon/karakter te zijn en door dat zelf iets te ontwikkelen.”
Het is al even ter sprake gekomen. COW Shift Z is een kind van twee werelden. Ze is opgegroeit in Portugal, maar woont en werkt in Amsterdam. We starten in Mokum. “Ik geniet enorm van de culturele dynamiek van deze stad. Amsterdam heeft zoveel soorten optredens en muziek. Er is overal een geest om te innoveren en zowel artiesten als publiek zijn niet bang om nieuwe dingen uit te proberen of te experimenteren. Dat gevoel van speeltuin en de stroom om dingen te laten gebeuren was een belangrijke factor bij de keuze voor Amsterdam. Uiteraard in het centrum van Europa en het gevoel dat het niet een grote stad is, speelde ook een belangrijke rol in mijn beslissing.” Dan reizen we in gedachten zuidwaarts “Ik verwerk veel Portugese trekken in mijn kunst, maar de meeste zijn niet muzikaal gerelateerd. Ik raak echt geïnspireerd door onze landschappen, de verschillende accenten en hoe ze de manier waarop ik muziek maak en klanken ermee kan orkestreren veranderen. Absoluut het temperament van mensen en de manier waarop ze zichzelf als martelaren zien, heeft een sterke invloed op mijn agressieve en hectische kant van muziek.” Dan een faux pas als we informeren of de Fado ook een rol speelt in haar muziek. “ De Fado komt uit Lissabon, niet uit Portugal. Ik heb geen relatie met dat genre en ik hou er niet van; misschien omdat ik er niet mee ben opgegroeid”, vertelt ze hoofdschuddend.
Naast muziek denkt COW Shift Z ook in de combinatie met multimedia. “Ik denk constant aan beelden als ik muziek maak. Denken aan het visuele aspect van geluid kan wat poëzie aan de muziek toevoegen en misschien meer leeslagen. Ik heb ervaring met het maken van visuals, maar er was altijd een specifiek doel om me dat medium te laten ontdekken en te combineren met muziek. Ik denk dat muziek soms niet met een video naar buiten hoeft te komen. De muziekervaring is net genoeg en misschien is het wel de manier waarop je je verhaal wilt overbrengen – zo abstract als muziek maar kan. Er zijn andere momenten dat ik aan visuals denk om mezelf te dwingen van richting te veranderen. Een ander medium kan je nieuwe manieren van denken over een concept brengen en daarmee de muziek en specifiek je muziektaal besmetten.”
Recent verscheen de EP ‘Funeral For The Selves’. Het gesprek komt op de EP. “De EP markeert een zeer belangrijke fase in mijn leven. Sinds ik begon met componeren, wilde ik mijn unieke klankwereld en artistieke taal verkennen. ‘Funeral for the Selves’ vertegenwoordigt technisch gezien een goede ontwikkelingsboog, waarbij die vaardigheden worden gecombineerd met het soort artistieke concepten die ik aan de wereld wilde presenteren. Met de EP begreep ik dat emoties echt een belangrijke rol speelden in mijn muziek en daarom heb ik het zo persoonlijk gemaakt. Na de release voelde ik dat ik terug moest keren naar de uitvoeringswereld en die taak niet moest vervullen voor klassieke muzikanten. Het schrijven van partituren was niet meer iets dat me interesseerde, dus daarom ontwikkelde ik mijn eigen instrument door een sequencer te programmeren met MAX. Door dat instrument te gebruiken, kan ik de juiste flexibiliteit hebben om mijn muziek te spelen en toch te kunnen improviseren, waarbij ik elke keer dat ik een live-set speel een ander optreden heb. Ik ben momenteel toegewijd aan het spelen van mijn live-sets. Ik zou heel graag snel terug willen keren naar de multimediawereld, gecombineerd met muziek en theater of dans.”
Op dat onderwerp gaat ze verder en via optreden is ook de Popronde en haar show in Neushoorn Café in Leeuwarden dichtbij. “Optreden kwam uit een noodzaak na een paar jaar alleen maar in de studio te hebben gecomponeerd. Live spelen geeft me een andere dimensie aan mijn muziek, een andere manier van denken. Het is gewoon leuk om te doen en een andere band met het publiek te creëren. Als je thuis componeert, denk je aan de luisteraars, maar het kan gebeuren dat je in het proces niet genoeg aan hen denkt. Je kunt ze vergeten. Als je op het podium stapt, heb je de energie van het publiek nodig. Zeker nadat je dezelfde live-set vele malen hebt geoefend en je de beperkingen ervan begrijpt en hoe ver het kan gaan; het publiek geeft me een live-motivatie om nieuwe dingen in realtime te proberen, hun verwachtingen in stand te houden en ze te laten dansen.” COW Shift Z treedt al veel internationaal op, in Portugal en Nederland, maar ze stond bijvoorbeeld ook recent op een groot festival in Luxemburg. We vragen of dat een verschillende aanpak vergt. “Het is moeilijk om over het publiek in die landen te praten, want elke keer dat ik speel, word ik in een andere context opgenomen. Onlangs sloot ik ZigurFest in Lamego, Portugal af in een context van een festival met veel genres; en drie weken daarna speelde ik in 33,7 Festival in Luxemburg met een line-up van hedendaagse klassieke componisten. Andere keren speel ik in clubs. Natuurlijk is er de neiging om in clubs te spelen, maar het maakt me niet zoveel uit waar ik speel. Als ik de juiste omstandigheden heb om mijn muziek te spelen en het publiek het gevoel te geven ondergedompeld te zijn in de ervaring die ik wil geven, dan is dat genoeg.” In Nederland deed ze al haar Popronde Shows. “Mijn eerste concert had ik in Extrapool in Nijmegen. Ik hield echt van de artistieke motivatie achter die plek en het ontmoeten van de mensen daar. Daardoor voelde ik me erg welkom om te spelen wat ik wilde. Ik voelde me erg blij om de plek met Tygo Ulta te delen. Deel uitmaken van een goede line-up maakt me altijd extra blij. Het publiek was ook erg enthousiast over de live-set en gaf me de energie die ik wilde.”
De Popronde is een showcasefestival, we informeren naar de motivatie om deel te nemen, maar ook haar zakelijke doelstelling. “Ik ben blij dat ik Nederland beter kan leren kennen door te doen wat ik het liefste doe. Ik maak kennis met geweldige muzikanten en deel het podium met hen – daar word ik blij van! Ik denk dat Popronde voor mij kan leiden tot een grotere zichtbaarheid en onverwachte luisteraars naar mijn shows kan brengen. Het mooie hier is naar mijn mening dat mensen verrast kunnen worden met een artiest waar ze nog nooit van gehoord hebben en ineens fan worden. Soms luisteren mensen thuis naar muziek, met een willekeurige afspeellijst en geven ze te snel op om een artiest te leren kennen of luisteren ze gewoon aandachtig naar een nummer. Naar een liveshow gaan kan ons aan een andere tijd doen denken. Het past onze manier van luisteren aan en je krijgt een andere ervaring, want je hebt een ander soort lichamelijkheid op het podium, geluid wordt ook gevoeld met je lichaam. Door deze shows te krijgen, denk ik dat ik het juiste scenario krijg om mijn publiek bloot te stellen aan de muziek die ik maak. Ik wil echt mensen ontmoeten die gepassioneerd zijn door muziek.” We sluiten af met wat we van haar kunnen verwachten en wat COW Shift Z verwacht van het optreden in Neushoorn Café op 23 september. “Als publiek zal ik proberen een leuke tijd te hebben. Gewoon mezelf laten gaan met de ervaring en er deel van uitmaken. Ik denk graag niet te veel na over de plek waar ik speel en creëer verwachtingen. Ik probeer alleen te denken aan de muziek die ik wil presenteren en opgewonden te raken omdat ik mijn muziek nog een keer live kan laten zien. Ik speel een live-set waaraan ik heb gewerkt in samenwerking met Cassandra, mijn alter-ego. Zoals ik al aangaf, woont ze in Biljimeiri, de kleinste microstaat ter wereld. Na Cassandra’s recente tour, waar ze de “Sucesso Barato” , wat je vertaalt als goedkoop succes, heeft meegemaakt en de cultuur van de Microstate naar de concrete wereld heeft gebracht, is ze nu op pelgrimstocht naar een hyperorakel. Dit pad zal haar ertoe brengen om Nossa Senhora Desconhecida om hulp te smeken om de inzet van Biljimeiri’s succes te vergroten. Om haar te helpen de waarden van de microstaat buiten de verdoemenis te houden en het pad van creativiteit te blijven inspireren voor degenen die het bezoeken of ervaren. Net als in deel I, zal deze live-set de nieuwste geluiden van Biljimeiri, zijn idiomatische uitdrukkingen en Cassandra’s houding en temperament brengen.” Het belooft een prachtige afsluiting van de Popronde Leeuwarden te worden.