OSLO – Het valt nog niet mee als we aankomen varen. Waar zijn die handige richtingaanwijzers voor de onervaren zeeman als we Noorwegen naderen. Moeten we nu links of rechts, ohh ja, stuurboord of bakboord. We neigen naar links, maar een blik op de kaart leert dat we dan in de Drammenfjord zouden terecht komen en daar moeten we niet zijn. Rechts dus de Yntre Oslofjord in en de reis kan verder naar de Noorse hoofdstad Oslo. De reis die we ondernemen kan alleen per schip gemaakt worden vinden we. Als we later aanmeren zwaaien Beate Børli Løkken en Jon Brodal al op de kade en als we de zeebenen eindelijk weer op het vertrouwde vaste land hebben worden de handen geschut. Beate Børli Løkken heeft andere bezigheden en gaat na de begroeting naar een andere afspraak, maar Jon Brodal gaat er goed voorzitten als we een geschikte locatie hebben om alles te vertellen over Stampestuen. Deze Noorse formatie komt voor Noorderzon naar Groningen voor een bijzonder concert op 16 augustus in de Spiegeltent. Gastheer en -vrouw spelen samen in de band met Annar By en Anders Lillebo en met dit project brengen ze de verhalen van al die Noren die scheep gingen toen om een betere toekomst te zoeken in Noord-Amerika tot leven. Een onderwerp dat tot op de dag van vandaag zijn relevantie niet heeft verloren.
De eerste vraag is dan maar of de band ook per schip naar Groningen gaat. Aanleggen in de Noorderhaven moet immers kunnen. “De veerboot wellicht”, lacht Brodal. Dan gaan we verder over het project en inmiddels het album ‘Brev fra Amerika (Brieven uit Amerika)’. “Het idee om een album te maken op basis van de liedjes van emigranten was oorspronkelijk een idee van Beate. Zij is in haar familie geschiedenis gedoken en ontdekte dat ze veel verwanten heeft in de Verenigde Staten. Tussen oude familiepapieren ontdekte ze zelfs een brief van de broer van haar overgrootvaders broer. Hij was naar de Verenigde Staten vertrokken zo rond 1900. Dat wekte haar interesse en ze groef dieper en ontdekte dat er heel veel liedjes waren van emigranten en dat dit een enorme en grotendeels vergeten schat was in de Noorse folk muziek. De emigratie vanuit Noorwegen heeft ongeveer een eeuw geduurd in die tijd zijn er ongeveer 800.000 Noren vertrokken naar de Verenigde Staten. Heden ten dage met een politiek klimaat dat staat voor gesloten grenzen en strikte regulering van immigratie, is deze geschiedenis niet alleen erg interessant maar ook iets om over na te denken, hoe snel we de andere kant van de medaille zijn terecht gekomen. Dit zorgt er deels voor dat deze liedjes ook vandaag nog actueel zijn. Daarnaast zijn onderwerpen als liefde, dromen en wanhoop altijd onderdeel van het leven van mensen ongeacht in welke tijd ze leven.”
Deze zoektocht door familiegeschiedenis en ontdekking van zoveel liedjes resulteerde in een prachtig album. “Het doel”, vertelt Brodal, “met ‘Brev fra Amerika’ was vooral om de kans te krijgen deze liedjes te spelen en de verhalen die er aan verbonden zijn te kunnen delen met een breder publiek. We wisten dat veel mensen hier nieuwsgierig naar waren en een plaat leek een goede manier om de liedjes te presenteren aan een groot aantal van deze belangstellenden. We werken nu aan een nieuw album met een heel ander onderwerp.” Brodal lacht even geheimzinnig. “We beloven dat we hier een voorproefje van gaan geven op Noorderzon. We hopen dat dit album volgend jaar wordt opgenomen.” Dan kijkt hij even terug naar het huidige album. “De teksten en de melodie komen voort uit de vocale traditie in Noorwegen. Die waren een gegeven vanaf het begin. De arrangementen hebben we zelf gemaakt. De meeste zijn tot stand gekomen tijdens oefensessies. Soms waren we met elkaar aan het jammen en dingen aan het uitproberen en dan ontstond er wat wat interessant was. Uiteindelijk hebben we op verschillende manieren getracht structuur te brengen in deze arrangementen. Een aantal keren hadden we onmiddellijk het gevoel dat we op de juiste weg zaten, op andere momenten zijn we hier verschillende keren mee aan de slag geweest.” Een ander aspect is dat er instrumenten worden gebruikt, zoals bijvoorbeeld de dulcimer of de psalmodikon die nauwelijks nog doorsnee zijn en veelal bijna vergeten. “We vonden eigenlijk allemaal dat we dergelijke instrumenten moesten gebruiken, omdat ze bijdragen aan de sound die we wilden scheppen. Daarnaast brengen deze instrumenten ons een beetje dichterbij de tijd en omstandigheden waarin deze liedjes werden gemaakt. Een aantal instrumenten waren erg populair onder emigranten in die dagen.”
Het Nederlandse publiek zal over het algemeen geen Noors spreken, beginnen we een vraag te stellen. “En wij geen Nederlands”, knikt Jon Brodal. “Niemand van ons.” Hoe worden die verhalen dan toch overgebracht. “We gaan proberen om de teksten zo goed mogelijk te introduceren in het Engels. In de muziek willen we de stemmingen zo duidelijk mogelijk aanzetten. Onze ervaring is meestal dat de muziek zelf kan spreken tot de luisteraars. Als het nodig is, dan hopen we dat er iemand aanwezig is om die ons kan helpen de vertaalslag te maken. Onze ervaring is dat ook een internationaal publiek deze liedjes kan waarderen. We hebben het uitgeprobeerd op een groot Duits publiek en die begrepen de boodschap en genoten er van. Veel mensen vinden het leuk om iets nieuws te horen, wat ze nog nooit hebben gehoord. We treden hiermee in de eerste plaats op omdat we houden deze liedjes en de sound en we vinden het fijn om samen te spelen. Dat is onze drijfveer om op te treden. We kijken er in ieder geval heel erg naar uit om onze muziek met de bezoekers van Noorderzon te delen en natuurlijk zelf ook te genieten van het Noorderzon festival!”
Tijd om een stap terug te doen en eens te gaan wroeten in de achtergronden van Stampestuen. “Ieder van de vier leden van de band heeft een verschillende muzikale basis. Een aantal van ons zijn met de muziek in aanraking gekomen door onze eigen nieuwsgierigheid en hebben zich al jong toegelegd op één specifiek genre. Andere zijn juist meer gaan proeven aan heel verschillende stijlen, dat heeft ons gevormd tot de muzikanten die we nu zijn. Ik ben bijvoorbeeld begonnen met spelen op de viool, nadat ik de viool die bij mijn stiefmoeder aan de muur hing in haar flat had geprobeerd. Na een paar jaar studie aan de lokale cultuur school raakte in gefascineerd door Noorse Folk en ben ik me gaan verdiepen in hun de verschillende stijlen en manieren van expressie.”
Dan gaat hij verder over de band en hoe de leden in de muziek zijn gekomen. “Voor de meeste van ons is dat een geleidelijk proces geweest. Vaak een vervolg van de ervaringen die we hebben opgedaan als muziek student. Het werken in verschillende muzikale omstandigheden met wisselende mede muzikanten is een waardevolle ervaring geweest. Eigenlijk wist niemand van ons wat te verwachten toen we klaar waren met onze studie. In de loop van de jaren hebben allemaal onze weg gevonden en ontdekt dat we daadwerkelijk van de muziek konden leven. Misschien nog wel belangrijker is de energie en het plezier dat we krijgen uit het delen van onze muziek met anderen. Ieder voor zich krijgen we zoveel kansen om deel te nemen aan heel verschillende projecten. Anders en Beate hebben hun achtergrond vooral in de jazz, hun fascinatie voor de Noorse Folk muziek is langzamerhand gegroeid. Annar en ik komen juist uit de Noorse Folk scene en we hebben ons daarin al ons hele muzikale leven thuis gevoeld. De muziek die we maken met Stampestuen laat toe voor elk lid om zijn muzikale invloeden te gebruiken ongeacht uit welk genre deze invloeden afkomstig zijn. We definiëren onze muziek niet als folk, pop, jazz of country, maar je kan elementen van al deze genres terug vinden in onze muziek. Alle leden delen de liefde voor deze oude liederen van de emigranten en de sound heeft zich voornamelijk ontwikkeld door de teksten en melodieën te gebruiken als basis voor onze eigen associaties. We hebben verschillende ideeën getest en daardoor uitgevonden wat voor sound we wilden voor elk van de afzonderlijke liedjes. De naam “Stampestuen” is ontstaan als bandnaam door het werken met deze emigrantensongs. De meeste leden van de band komen uit het Zuidelijk deel van Noorwegen en we wilden een connectie met dit gebied en de uittocht naar Amerika. “Stampestuen” is een kleine boerderij met pachters die staat vlakbij waar Beate is opgegroeid. Op die boerderij maakten ze onder andere stof voor kleding en tassen. De pachters emigreerden en de boerderij bleef verlaten achter. Het was het lot dat veel boerderijen en fabrieken in deze streek trof,” besluit Jon Brodal. Op 16 augustus in de Spiegeltent in het Noorderplantsoen zullen deze liedjes klinken en komt het verhaal van deze Noorse emigranten tot leven in Groningen.