GRONINGEN – Niki Jacobs maakte al een enorme indruk met haar album ‘The Ballad of Mauthausen’ welke begin dit jaar verscheen. Een overweldigend tijdsdocument met als middelpunt de Mauthausen liederencyclus van de onlangs gestorven componist Mikis Theodorakis op basis van de teksten van dichter Iakovos Kambanellis. Echter het verhaal dat Jacobs vertelt begint en eindigt niet in het concentratiekamp Mauthausen. Een kamp dat gespeend is van menselijkheid en waar dwangarbeiders zware stukken steen van 50 kilo een trap op moesten tillen, waarbij de verzwakte arbeiders, Joden, partizanen, criminelen, politiek ongewensten en ieder ander die de Nationaal Socialisten als ongewenst kenmerkten, geacht werden zich dood te werken. Wreedheid in de overtreffende graad met een totaal gebrek aan compassie. Wreedheid die echter een lange voorgeschiedenis heeft. Op het album en het grotendeels integrale concert dat Niki Jacobs met har ensemble gaf in de Synagogue in Groningen begint ze 50 jaar eerder als er in Oost- en Midden-Europa een gure wind opsteekt en er weer pogroms zijn in plaatsen als Kiev, Kropyvnytsky, Odessa en Warschau. In Kisjinev werd de pogrom vereeuwigd in ‘Fiddler on the Roof’ en tegelijkertijd miljoenen Joden op schepen stapten en naar Amerika trokken. Jacobs schetste vooraf aan het concert de geschiedenis. Een zeer noodzakelijke uitleg die het begrip van de muziek vergroot. Het concert start met ‘Di Mispoche’ als een voorstel rondje waarbij de instrumenten, Ro Krauss op viool, Emile Visser op cello, Peter van Os op accordeon en Ruud Breuls op trompet, bijvallen en een blijde wereld wordt geschetst, waar de voortekenen toch duidelijk zichtbaar zijn. In het volgende ‘Makh tsu di eygelekh’, een wiegelied, met de connotatie dat het over een pogrom gaat en de Joodse inwoners uit hun huizen worden gehaald, een schitterend rustig nummer, waarin de treurnis voelbaar is, ook door het prachtige accordeon werk van Van Os en de trompet van Breuls. In ‘Huljet, Huljet’, het melancholische afscheid van de miljoenen Joden die huis en haard verlaten om naar de Verenigde Staten te trekken om onder de onderdrukking uit te komen en anderen achter blijven. In het spel van de band komen de emoties voelbaar tot leven en met de informatie vooraf is de tocht door 100 jaar geschiedenis nauwgezet te volgen. De stem van Niki Jacobs is onverlet prachtig. Deze vertolkster van het Jiddische lied, vooral in een modern jasje, heeft erg veel expressie in haar stem, zodat ook degene die niet de taal machtig is, dat ook uitstekend kan volgen, met de vooraf aangereikte informatie en regelmatig herken je ook een woord. Niki Jacobs zingt met haar hele lichaam, wat dat betreft was het beter geweest als ze had gestaan, nu maakte ze op haar stoel soms een gekooide indruk. Staande had ze de emotie nog beter kunnen uitdrukken. In het tweede deel van het concert wordt het vreemd genoeg niet zwaarder. De schrijvers hebben de lichtpuntjes eruit gepikt, zonder de importantie van het moment te verliezen. In ‘Antonis’ komt de hoofdpersoon die zijn menselijkheid toont tegen over een medegevangene en in een confrontatie, weergegeven door cello en viool, met de beul te staan, maar menselijkheid tonen is al een overwinning. ‘Der Antlofener’ is het donkerste en meest indrukwekkende stuk van de avond. Het verhaal van iemand die ontsnapt en nergens een schuilplaats vindt, je voelt de desperatie toenemen in een gure wereld als weer een deur zich sluit en zijn achtervolgers nader komen en hem uiteindelijk onontkoombaar grijpen en ombrengen. Van die beklemmende, maar prachtig verklankte, koude wind gaat het naar een smeekbede om toch liefde te blijven voelen als de ellende voorbij is in een duet met de impressionante cello van Emile Visser en de heldere stem van Jacobs in het fenomenale ‘Wen di milchome iz farbai’ Deel twee eindigt in ‘Sjir-hasjirim’ over juist de geliefden die in de maalstroom verdwenen zijn. Niet alleen vanwege zijn lading prachtig en indrukwekkend, maar ook los daarvan muzikaal erg mooi, In het laatste deel wijkt Jacobs af van de CD. Om het publiek niet met al die lading op de nek naar huis te sturen is er gekozen deel drie wat lichter van toon te maken met twee andere stukken, die niet op de CD staan. In dit deel kijkt Jacobs naar wat had kunnen zijn door te vergelijken met de muziek uit de Verenigde Staten, met een lekkere Dixieland achtige ‘Bublitschki’ en eindigt met de Jiddische uitvoering van ‘Love Me Tender’ van Elvis Presley. Het hele concert is een viering van het leven en de liefde in elke omstandigheid en zelfs als hoop zo ver lijkt, maar ook een blijvende waarschuwing dat wreedheid nooit ver weg is. De dubbele staande ovatie in de Synagogue is een understatement, zo mooi, zo belangwekkend, zo goed.
Indrukwekkende Niki Jacobs krijgt dubbele staande ovatie
