BERLIJN – Het inslaan van de granaten, het zoemen van de drones, het sterven in de modder van de loopgraven. Het lijkt ver weg, maar voor Viktoria Leléka komt het heel dichtbij. Waar de tanks en infanterie oprukken of terugtrekken in de Donbas in Oekraïne en veel huizen in flarden zijn geschoten staat haar geboortewieg. Al jaren woont ze in Berlijn, waar ze als jazzzangeres met de band Leléka triomfen viert. Echter met haar andere project DONBA₴GRL komt ze in januari naar Groningen voor Eurosonic / Noorderslag waar ze op 17 januari in DOT haar showcase zal spelen. Het showcase festival weet te melden: “DONBA₴GRL is een moderne Oekraïense avant-popartiest gevestigd in Berlijn. Afkomstig uit een klein kolenmijnstadje in de Donbas, vond ze haar creatieve partner en producer Jakohitsdifferent in de Duitse hoofdstad. Samen hebben ze hun kenmerkende sound gecreëerd: een mix van deep bass en Oekraïense folklore. Eerste nummer ‘Zbroya’ (wapen in het Oekraïens) gaat over een innerlijke strijd met depressie en het vinden van de wens, kracht en behoefte om door te gaan. Voor het koordeel namen ze DYVYNA op, een oud folk ensemble uit Donetsk, dat twee keer moest vluchten voor Russische agressie.” Een diep persoonlijk gesprek over trauma’s en depressie en hoe muziek de wil tot leven aanwakkerde.
“Als kind hield ik van zingen en liedjes verzinnen, waarbij ik ter plekke melodieën en teksten improviseerde”, beginnen we het gesprek in minder uitdagende tijden. “Mensen om mij heen waardeerden het niet altijd”, grijnst Viktoria Leléka, “want ik was als een onstuitbare radio! Later schreven mijn ouders mij in voor een muziekschool, waar ik klassieke piano studeerde en zanglessen kreeg, de enige muziekopleiding die beschikbaar was in ons kleine industriële mijnstadje. Als we in een grotere stad hadden gewoond, had ik graag drums en muziekproductie willen leren. Toen we opgroeiden, hadden we beperkte toegang tot diverse muziek: slechts een paar klassieke cd’s en wat post-Sovjet-pop op tv, wat ik nooit leuk vond. Deze schaarste aan muziek deed mij verlangen naar nieuwe geluiden. Ik ben dankbaar dat mijn ouders mijn liefde voor muziek steunden en het als mijn ware passie erkenden. Ik was zes of zeven jaar oud, toen maakte ik me zorgen over hoe ik de kost kon verdienen als ik alleen maar wilde zingen en liedjes schrijven. Op een dag zei ik opgewonden tegen mijn moeder: ‘Ik ga concerten geven en mensen betalen voor kaartjes. Zo verdien ik geld!” Het voelde als een baanbrekend idee. Sindsdien ben ik nooit meer van het muzikale pad afgedwaald. Zelfs in moeilijke tijden waarin muziek niet winstgevend was, bleef ik albums uitbrengen en aan projecten werken. Kunstenaar zijn is voor mij geen keuze, het is een roeping.”
Een mooie dappere keuze, maar wat ga je dan spelen. Hoe geef je het vorm. “Een van de eerste en misschien wel diepste invloeden ligt in mijn kindertijd”, knikt de artieste. “We hadden familiebijeenkomsten waar mijn grootmoeder traditionele Oekraïense liedjes zong. Die muziek is een deel van mij. In de loop van de tijd ging ik door fasen als een jazzperiode, waarin artiesten als Aziza Mustafa Zadeh, Nik Bärtsch en Bill Laurance mij diep inspireerden. Gedurende deze tijd vormde ik LELÉKA, een etno-jazzkwartet dat Oekraïense folklore met jazz vermengt. Mijn huidige project, DONBA₴GRL, vertegenwoordigt een nieuwe fase van zelfexpressie, geïnspireerd door artiesten als FKA Twigs, Rosalia, James Blake, Audrey Nuna en Noga Erez. Ik studeer ook filmcompositie aan de filmuniversiteit Babelsberg en experimenteer nu met muziekproductie, wat de soundscape van mijn muziek verrijkt.”
“Het is elke keer anders”, vertelt Viktoria Leléka als het gesprek komt op hoe ze haar liedjes componeert. “Soms hoor ik een idee in een discussie of lezing dat resoneert met mij, waardoor een lied ontstaat. Mijn nummer ‘Heritage’, mijn aankomende single, is bijvoorbeeld geïnspireerd op een lezing over transgenerationeel trauma onder Oekraïners. Andere keren begin ik met een ritme of melodie in mijn hoofd, en bouw ik een beat op in mijn thuisstudio zonder te weten waar het naartoe zal leiden. Af en toe leidt zelfs een specifiek geluid, zoals brekend glas, tot een creatief idee.” Bij DONBA₴GRL combineert de Oekraïense ESNS deelneemster bas en folklore. “Het combineren van Oekraïense folklore met andere stijlen voelt essentieel. Oekraïense muziek heeft een unieke rijkdom die de mondiale cultuur kan verrijken. Het is ook heel persoonlijk voor mij. Te midden van de Russische vernietiging van Oekraïense culturele artefacten is het van cruciaal belang ervoor te zorgen dat onze cultuur wordt gehoord en behouden. Het onder de aandacht brengen van folklore is zowel een daad van feestvieren als van verzet, en laat de wereld ons levendige erfgoed zien. De harde industriële realiteit van mijn geboortestad heeft mij diep beïnvloed”, verzucht de zangeres dan serieus. “Mannen daar hebben vaak roetvlekken in de ogen door het werken in kolenmijnen, een blijvend kenmerk van de slopende arbeid in de regio. De mix van folkloristische tradities en brutale industriële esthetiek van de stad ,pijpen, staal en machines, vormde mijn visie. In DONBA₴GRL wil ik deze dualiteit vastleggen door zware, metaalachtige geluiden te combineren met de ziel van de Oekraïense folklore. Dit project is een persoonlijke verkenning, die mij helpt trauma te verwerken en mijn roots te accepteren.”
“De oorlog veroorzaakte mijn oude trauma’s”, krijgt het gesprek een zware en serieuze lading als haar eigen geschiedenis en de oorlog die over haar geboortegrond trekt ter sprake komt., “wat leidde tot een ernstige depressie waardoor ik meer dan een jaar lang niet kon creëren. Het was een verwoestende tijd, maar ik keer langzaam terug naar het schrijven van muziek. Dit project heeft me geholpen jaren van depressie te overwinnen en te ontsnappen aan destructieve zelfmoordgedachten. DONBA₴GRL is meer dan muziek: het is een beslissing om te blijven en te leven. De uiteindelijke beslissing om dit project te starten heb ik genomen toen ik in een psychiatrische kliniek werd opgenomen. Het creëren van DONBA₴GRL werd mijn motivatie om te leven. Nu is het mijn manier om mezelf te helpen en ik geloof dat de muziek van DONBA₴GRL ook mijn luisteraars kan genezen. Ondanks de ontberingen bloeit de Oekraïense muziekscene, met nieuwe artiesten en projecten die opkomen. De oorlog heeft een dringende behoefte aan het uiten van onze gedachten en gevoelens aangewakkerd.” Wat betreft DONBA₴GRL gaat het dan om de pas verschenen single ‘ZBROYA’. “Deze single ‘ZBROYA’ markeerde de start van DONBA₴GRL en de reacties waren ongelooflijk oprecht. Veel luisteraars waren diep verbonden met de weergave van innerlijke en uiterlijke conflicten. Ik ben blij om aan te kondigen dat er een EP op komst is, die volgend jaar zal verschijnen.”
Het afgelopen decennium heeft Viktoria Leléka in Berlijn gewoond. Met haar band Leléka had ze veel succes in de jazz, waarbij ze ook nu haar eigen folk combineerde met jazz. In de afgelopen jaren werden een aantal albums en EP’s uitgebracht waarbij het vorig jaar verschenen ‘Rizdvo’ de laatste is. Het is een band die opereert vanuit Berlijn en ook deze stad heeft zijn invloed gehad. “Berlijn heeft een transformatie ondergaan. Het is waar mijn jazzfase begon en waar ik niche-alternatieve muziekscènes ontdekte. De vrijheid en diversiteit van de stad hebben ervoor gezorgd dat ik als kunstenaar kon groeien en met verschillende stijlen kon experimenteren.”
“We werken momenteel aan het vertalen van onze geproduceerde tracks naar live optredens,” vertelt Leléka als we vooruit kijken naar Eurosonic/ Noorderslag en haar showcase met DONBA₴GRL, “voor onze komende ESNS-show. We willen dat het een evenwichtsoefening is: we houden de opzet eenvoudig genoeg om ons op mijn optreden te kunnen concentreren en tegelijkertijd ervoor te zorgen dat we de muzikale integriteit behouden. Het is een uitdaging die ik graag aanga. Mijn primaire doel om deel te nemen aan ESNS is om een authentiek en krachtig optreden te leveren dat resoneert met het publiek. Aan de zakelijke kant zou het geweldig zijn om een label te vinden dat geïnteresseerd is in het uitbrengen van onze muziek” Ze besluit met een enthousiastmerende pitch om vooral op 17 januari tijdig in DOT te zijn om haar show niet te missen. “Verwacht een diep emotionele voorstelling die een verhaal vertelt over zelfacceptatie, veerkracht en transformatie. Het is een eerlijke weerspiegeling van mijn reis, verweven met de schoonheid van de Oekraïense folklore en moderne soundscapes.”