BRATISLAVA – De laatste vraag die we stellen aan B-complex krijgt misschien wel het meest enthousiaste antwoord. “ALLES”, beantwoord Drum & Base artiest Matia Lenicka als we in Bratislava met haar spreken en vragen wat we kunnen verwachten op Eurosonic namens deze Slowaakse inzending. Het is de krachtige afsluiting van een lang gesprek in de stad die de Donau omsluit over de muziek, maar ook over transgender zijn en hoe beide samen komen in protest tegen de weerstand die transgenders in Slowakije nog ondervinden, maar ook dat creativiteit een plek is waar je heen kunt vluchten als het dagelijks bestaan te zwaar wordt. Een emotioneel gesprek over de komst naar Groningen van de bekendste Dj’s uit Slowakije.
Het is een koude zonnige dag in Bratislava. De Kleine Karpaten vormen het decor aan de horizon, maar in het historische stadscentrum bruist het. Onder de schaduw van de Middeleeuwse burcht is de stad zich na de omwenteling en het neerhalen van het IJzeren Gordijn enorm gaan ontwikkelen. Wenen licht spreekwoordelijk om de hoek en Bratislava heeft veel te bieden inmiddels aan restaurants en plekken waar je koffie kunt drinken met buchty, een traditionele Slowaaks gerecht. Eenmaal gezeten steekt Matia Lenicka van wal. Te beginnen bij het begin. “Ik was altijd gefascineerd door muziek, in feite was dat de enige manier waarop mijn ouders mijn hyper activiteit als kind nog enigszins tot bedaren konden brengen. Eigenlijk de hele dag sprong ik op en neer, was aan het rennen of het sporten, maar als ik op een oude walkman naar muziek luisterde, dan kwam ik tot rust en zat ik te wachten op de muziek. Als de muziek dan begon riep ik naar mijn ouders: Het speelt, het speelt!. Zolang de batterijen het deden zat ik dan te luisteren en draaiden mijn ouders de cassette regelmatig om en was ik tevreden. Muziek was voor mij een andere dimensie, een nieuwe ruimte die ik kon ontdekken. Je moest alleen je ogen sluiten en daar was het. Mijn familie heeft altijd erg van muziek gehouden, maar niemand is eigenlijk, zover ik weet, echt muzikant of er op zo’n manier bij betrokken. Voor mij begon het toen ik twaalf was. Ik was een spelletjes nerd en mijn vader kwam op een dag thuis met de vraag of ik een programma wilde, waarmee ik muziek kon maken. Dat was ontzettend opwindend. Mijn computer kon de geluiden maken die ik bedacht. Ik zou het voor de eerste twee jaar zeker geen muziek willen noemen, maar langzamerhand ontdekte ik hoe ik de bas in harmonie met de melodie kon laten lopen, zodat ze in toon waren. Op dat moment dacht ik dat ik de hele muziektheorie had ontdekt, hoewel ik in feite alleen maar een happy hardcore track had gemaakt. Dat was wel de stijl en de scene waarin ik langzamerhand terecht kwam. Door de demoscene”, vertelt Lenicka wat volgens wikipedia het best omschreven kan worden als een subcultuur voor computerkunst die zich specialiseert in het produceren van demos, dit zijn niet-interactieve audio-visuele presentaties die real-time uitgevoerd worden op een computer, “en in feite vooral de Nederlandse demoscene en het Slowaakse Games Magazine ‘Riki’ die dat omschreef en voor mij onthulde heb ik veel opgestoken. In die dagen gebruikte ik het programma Fasttracker2. We luisterden naar andermans demo’s, maar het grote voordeel was, we deelde modules en tracks en je kon meekijken hoe alles was geschreven en geproduceerd. Zelfs voor Windows, plugins of mp3s verschenen, gebruikten we al computers om muziek te maken en door gebruik te maken van reverse engineering bij de projecten van anderen in die scene, kon ik ook mijn eigen vaardigheden verder vergroten. Oh ja”, vertelt B-Project met een brede lach, “we jatten ook de samples van elkaar. De kern is, het is niet wat je gebruikte, maar hoe je het gebruikte en het was een geweldige basis voor wat ik nu weet over productie. Ik geef graag credits aan iedereen in die scene, zoals bijvoorbeeld Explizit guys of RBi die me enorm op weg geholpen hebben er er mede voor zorgden dat ik ben waar ik nu ben.”
Er is echter nog wel een flinke weg te gaan van klooien op de computer met geluiden tot een Eurosonic inzending en één van de voornaamste producers in de Drum & Base scene van Slowakije en zelfs Europa. “Als ik heel eerlijk ben”, klinkt het nadenkend. “Ik heb nooit overwogen om van muziek mijn beroep te maken. Het was mijn passie, het was fun, maar muzikant worden? In Slowakije? Zonder specifieke opleiding? Terwijl je geen rockpop sound hebt? Vergeet het maar! Het was pas na mijn opleiding en dat ik eerst een technische universiteit niet had gehaald en daarna met hetzelfde resultaat een economie studie had gedaan en ik mijn realiseerde dat dat voor mij niet was weggelegd dat ik zat te talmen en uiteindelijk naar mijn passie voor muziek vluchtte. Ik ontdekte toen dat ik wel degelijk Sound kon studeren aan de film faculteit van de kunst academie in Bratislava. Ik slaagde voor de toelatingstesten en eindelijk was ik in een omgeving die veel dichter lag dan het voorgaande bij wat ik wilde doen in het leven. Die tijd ervoor met onzekerheid en falen op school, was bepaald niet de meest blije in mijn leven, ook niet voor mijn ouders. Ik wist dat ik al een heleboel kennis had over productie en muzikale theorie en als ik dat nog meer zou kunnen focussen, ik wellicht zou slagen. Ik had nooit gedacht dat ik uiteindelijk de wereld zou rondtoeren op basis van die kennis. Nog maar een paar jaar geleden was ik een nerdy jongen die CD’s stond uit te delen bij rave party’s en ineens werd ik wakker in luxe hotels in grote steden. Een privilege voor een jochie uit Midden-Europa.”
De stap tussen jochie met CD’s en wereldreiziger met muziek, dat zijn de jaren waarin B-complex zich muzikaal vormde. Nog een kop koffie en we duiken daarin. “Ik vertelde al dat ik ben begonnen met mijn eerste muzikale pogingen om happy hardcore te maken. Nog steeds vind ik dat het een geweldige sound is voor beginners. Het is in de basis erg simpel, met een eenvoudige beat, een simpele melodie en harmonieën, maar het werkt goed om passie en energie over te brengen. Het hele happy hardcore gebeuren is natuurlijk nogal soort van hippie en gaf me veel energie en zelfvertrouwen om verder te gaan. Op het moment dat ik een zeker niveau haalde in het maken van muziek met mijn computer, wat eigenlijk heel rechtlijnig en klinisch is, probeerde ik het meer dirty en groovy te maken. Een rechtlijnige beat was me niet meer uitdagend genoeg. Vanuit de hardcore probeerde ik met te focussen op meer melodische trance muziek, wederom erg onder de invloed van de Nederlandse trance scene. De volgende stap was het ontdekken van verschillende graduaties en harmonieën in psytrance en tenslotte het combineren van elementen uit de trance met synthy sounds en met mijn interesse in meer complexe ritmes, ontdekte ik Drum & Bass en meer specifiek de techy, trancy kant en in die tijd inspireerden Stakka&Skynet, Concord Dawn en Black Sun Empire mij. Ik noemde mijn eigen Drum & Base project B-complex. Het was oorspronkelijk een collaboratie met een zanger, maar die wilde niet alles zingen op een vierkwartsmaat. Op het moment dat de samenwerking eindigde ben ik verder gegaan met het produceren van Drum & Base. Wat ik nog steeds erg van hou in deze muzieksoort is dat het een genre is dat erg divers is. Sommige tracks zijn erg jazzy, anderen weer techny of poppy en weer anderen experimenteel. Wat alles samenbindt is de Beats per Minute, een gebroken beat en nadruk op de bassline. Dat betekent dat andere minder snellere genres in elkaar kunnen opgaan, Drum & Bass wellicht zijn hoogte en dieptepunten als genre zal kennen, maar wel een blijvertje is. Een ander aspect is dat aan het einde van de jaren 90 en het begin van de nieuwe eeuw er niet zo heel veel keus was in voormalig Tsjecho-Slowakije. Het was techno-time, met flarden house muziek. Alleen later ontwikkelden zich op de grote technoparty’s plekken waar je kleine jungle en Drum & Base podia had. Mijn eerste ervaringen daar waren geweldig. Wat was die bass die mijn hele lichaam in vervoering bracht. De beat herinnerde me aan Punk-rock en daar hou ik ook van. De Drum & Base gemeenschap is erg vriendelijk en staat erg open. Niemand wordt beoordeeld en als nerdy outcast vond ik mijn familie daar.”
Onverdroten gaat B-complex door. “Songwriting is een geinig iets. Ik veronderstel dat elk creatief proces dat is. Afhankelijk van je inspiratie is het het makkelijkste op de hele wereld of het zwaarste. Je kunt het niet afdwingen, maar het kan wel geoefend worden. Heel vaak ontstaat inspiratie juist als ik wat omklooi met de drums of speel met een nieuwe plug-in. Veel van mijn beste liedjes zijn in één of twee dagen geschreven. Als ik in een bepaalde zone ben, dan komt het erg snel. Je kunt daarna nog heel veel tijd besteden aan het polijsten of mixen van een liedje, maar het echte songwriting moment is voor mij als alles samenkomt. Heel belangrijk zijn voor mij de emoties die ik in mijn dagelijks leven ervaar. Het zou erg moeilijk zijn om muziek te maken, zonder dat je iets wil zeggen. Ik zou geen muziek kunnen maken als het een omgeving is waarin je alleen maar geluiden ontwerpt. Daarom duurt het maken van liedjes soms ook heel erg lang. Als ik het gevoel erbij kwijt ben, dan is het erg moeilijk dat terug te krijgen. Natuurlijk komt ook mijn hyper-actieve aard terug in de muziek. Een track als ‘Little Oranges’ heeft een hectische beat waarin dat wordt weerspiegeld. Er zijn mensen die dat bewonderen, anderen haten dat. Het liedje komt zelfs voort uit een gesprek dat ik had met een aantal producers die mijn talent herkenden, maar probeerden me iets ‘normaals’ te laten doen. ‘Little Oranges’ was mijn antwoord. Mijn hersens zijn soms te complex en niet alles wat ik schrijf zal geschikt zijn voor iedereen, maar ik kan mezelf niet dwingen om dat te veranderen. Ik ben me ook erg erg bewust dat al het succes wat ik nu heb ook niet zou hebben kunnen gebeuren als ik niet al mijn ervaringen had gehad die hebben geresulteerd in ‘Beautiful Lies’. Dat was een heldere en simpele boodschap en de meeste mensen vatten die zonder de omstandigheden te kennen waaronder ik dat nummer schreef. Eigenwijs als ik ben heb ik nooit geprobeerd om dat nummer uit te melken om mijn loopbaan te bevorderen. Ik probeer eerlijk en mezelf te zijn in de productie en niet een remixer van wat ik eerder deed.”
Die ervaringen hebben te maken met het ‘geheim’ dat B-complex toen torste. In 2015 kwam ze openlijk naar buiten als transgender en sindsdien is ze een pleitbezorger voor de rechten van transgenders. ‘Ik denk niet dat het naar buiten komen als transgender direct veel invloed heeft gehad op mijn muziek. Ik ben nog steeds wie ik altijd was, alleen meer sociaal en blij nu. Veel van mijn oude muziek reflecteert de emoties die ik toen voelde. Ik voelde ik veroordeeld was tot een bestaan waar ik niet van hield. Muziek was het universum waarin ik kon verdwijnen. Muziek is ook de taal waarin je met je eigen innerlijk kan communiceren. Op het moment dat ik succes kreeg en mensen trots waren op die Slowaakse DJ die succes had, dacht ik vaak hoe de nationale trots zou uitpakken als ze wisten dat ik transgender was, want ik wist dat de LGBT gemeenschap in Slowakije niet erg geaccepteerd is, om het mild uit te drukken. Ik voelde ook dat ik het privilege had om mijn droom te leven. Ik kreeg betaald om te doen waar ik van hield en had geen baas om verantwoording aan af te leggen. Het is aan mensen zoals mijzelf om je niet te verstoppen en door naar buiten te treden mensen net als ik een voorbeeld en hoop te geven. Dat het prima is om jezelf te zijn. Ik ben erg blij voor de steun die ik heb gekregen, onder andere van mijn platenmaatschappij Hospital Records die fundamenteel zijn in mijn succes en ik hoop dat mijn coming out ook de veelal erg manlijke musicscene verder open legt.”
Dat speelt tegenwoordig ook een duidelijke rol in de optredens van B-complex. Alleen al door haar openheid pleit ze voor tolerantie en rechten voor deze en andere minderheden. “Muziek is altijd een medium geweest dat verder ging dan vermaak en emotie. In de jaren dat ik opgroeide werd ik groot terwijl ik luisterde naar de protest folk songs van Karel Kryl in de jaren 90, toen het er op leek dat Slowakije buiten de Europese Unie zou terecht komen. Het was mijn generatie die met hun kiesrecht de koers van het land onder leiding van minister-president Vladimír Mečiar, die symbool stond voor corruptie en de integratie van het land in Europa blokkeerde, wijzigde. Ik was niet blij met de wijze waarop in Slowakije minderheden werden behandeld. Ik geloof dat muzikanten, acteurs en mensen in de culturele sector zich moeten uitspreken, de gewone mensen een stem moeten geven. Ik sprak me uit, zelfs voor mijn eigen coming out, als ik voldoende moed bijeen had gegraaid. Ik wil niet dat het leek als een goedkope PR stunt. Mijn manier om daar vorm aan te geven is bijvoorbeeld mijn nummer ´Past lessons for the future´waarin ik de woorden gebruik van de beroemde Tsjechische acteur Jan Werich. Woorden van lang geleden die nog steeds sterk resoneren in onze huidige zeitgeist. We hebben een neonazi partij in het Slowaakse parlement op dit moment. De wereld in zijn geheel is gek. Ik heb het gevoel dat veel muzikanten en andere publieke culturele figuren de verantwoordelijkheid om zich uit te spreken als de stem van de mensen hebben verloren. Ze hebben het opgegeven. In een wereld waarin op sociale netwerken elk statement, elke video wordt verketterd, gaan veel voor de veilige optie. Veel mensen zeggen, ik ga voor de muziek en maak me geen zorgen om de politiek. Ik kan mij niet voorstellen dat Kurt Cobain zijn mening van reacties op Facebook liet afhangen. Muzikanten moeten waarden in ere houden, ongeacht het politieke klimaat.`
Tijd om de politiek achter ons te laten en in het Bratislava terug te keren naar de muziek. We beginnen bij het plaatwerk. “`Early Bird´ de EP die ik uitbracht bij Santorin bestaat uit meer introverte liedjes. Een aantal heb ik met opzet niet poppy gemaakt. Ik ben daarmee terug gekeerd naar wat ik mooi vind in de muziek en heb me afgezet tegen de druk om een tweede ´Beautiful Lies´ te maken. Om eerlijk te zijn, toen die EP uitkwam had ik een heel hectische tijd achter de rug. Ik voelde een burn-out, had voor eeuwig getoerd en was onderweg een aantal idealen kwijt geraakt over de muziekscene en hoe de hele industrie in elkaar zat. Ik zette me af tegen het gevoel dat ik muziek moet maken. Voor het eerst in vele jaren plan ik nu een proper album. Ik wil dat het uit mijn hart komt en niet omdat het moet. Op dit moment werken we om de reconstructie van een studio op een heel inspirerende plek in Bratislava af te krijgen. Ik heb zoveel passie voor dat project en ben enorm gemotiveerd. Gewoon eigenwijs mijn eigen weg volgen, de weg die ik ben ingeslagen als kleine jongen. Ik beloof niet wanneer iets gaat verschijnen, alleen dat het een plaat zal zijn waar ik volledig achter sta.”
Dan de live optredens. “Dj-ing geeft een heel andere energie aan Production. De productie en het maken van de muziek is is heel intiem en persoonlijk, maar Dj-ing is meer entertainment. Dat is prachtige brandstof voor mijn hyperactieve cellen. Ik kan op een andere manier creatief zijn. Ik kan mensen vermaken of plagen en krijg onmiddellijk respons van het publiek. Het hangt er wel vanaf hoe het publiek is en of er een klik is. Ik ben uiteraard een professional en zal me ongeacht wat inzetten om de mensen te vermaken, maar als ik voel dat het publiek een vriend is, dan maken we samen er iets speciaals van. Het kan zelfs gebeuren dat ik mee dans en Dj’s dansen absoluut niet. Soms is het gewoon erg moeilijk om al mijn muziek een plek te geven in een set. Veel liedjes zijn toch ook melancholisch en die kun je niet altijd integreren in een set die vooral op dansen is gericht. Eén van mijn wensen is om mijn muziek met een live-band te brengen. Een concert is misschien nog wel een betere manier om mijn muziek tot zijn recht te laten komen. Ik hou van Dj-ing. Mijn favoriete kant daarvan is om muziek te brengen, waar mensen niet zo snel naar zouden luisteren en die daar toch van genieten. Ik heb laatst een set gedaan op de Oostenrijkse ambassade in Bratislava. Mensen in hun beste pak of jurk stonden daar te headbangen op Drum & Base, maar ik hou er ook erg van om Elvis in mijn set te stoppen met ‘Can’t Help Falling in Love’ tijdens een heftige nacht in een club en ineens zie je als die Drum & Base liefhebbers slowdancen. Voor mij gaat het om het scheppen van nieuwe en spannende ervaringen, die de mensen bijblijven. Persoonlijk vind ik het vreselijk als iemand optreed en het geen indruk op me maakt, zelfs al was het optreden okay.”
We sluiten af met een vooruit blik. B-complex beloofde al alles, maar wat zou voor haar het festival in Groningen een succes maken. “Ik kijk vooral vooruit naar de ervaring Eurosonic. Ik heb geen enorme persoonlijke ambities. Ik kijk er naar uit om mensen te ontmoeten en ze te vermaken. Wellicht dat er wat leuke boekingen uit voort komen en ik nieuwe muzikanten leren kennen. Ik kijk misschien nog wel het meeste uit naar de reis naar Groningen. We gaan met een bus vol Tsjechisch en Slowaaks talent en hoop dat we kunnen overtuigen dat het “Oost Blok” anders is dan je misschien geloofd als je het nieuws volgt. Het klinkt misschien wat afgezaagd, maar ik beschouw Eurosonic een succes als iedereen naar huis gaat in een opgetogen stemming en een beter begrip van elkaars cultuur en zakelijke instellingen en dat we het gevoel hebben dat dit niet een eenmalige ontmoeting was.