KATLIJK – Wie het liedje ‘Wânswert’ van Esther de Jong luistert, maakt kennis met Saapke. Een dame van 77 die nagenoeg haar helen leven in een mooi klein Fries dorpje woonde, trots op haar dorp en daar met enthousiasme over aan het vertellen is. Het gesprek dat Esther de Jong voerde met Saapke komt tot leven in het liedje ‘Wânswert’, dermate tot leven dat het is alsof je met Saapke zelf door het dorp kuijert en ze je dat hek laat zien bij de molen dat er al in haar jeugd was. Als je het hek extra hard dichtsloeg, dan hoorde iedereen dat in het dorp en vroeg elke Wânswerter zich af wie daar liep over het pad bij de molen. De plek waar ze vroeger woonde, maar waar nu een boerderij stond en zo komt het dorp tot leven in een liedje waarbij De Jong de sfeer tot in perfectie treft in een eerbetoon aan de plaats en vooral aan de inwoners.
Esther de Jong is momenteel onderweg met haar Tsjerketour. In een gezamenlijk project van de Friese zangeres, de Stichting Alde Fryske Tsjerken en de Stichting Popfabryk is ze in gesprek gegaan met mensen betrokken bij de zeven kerken die haar deze toer ontvangen en heeft daarbij acht liedjes geschreven. Deze zijn terecht gekomen op de plaat ‘Voeten in de Aarde’. In de Thomaskerk in Katlijk, de echte Fries zal spreken over de Thomastsjerke in Ketlik, een prachtige oud geloofshuis uit 1525, met vrijstaande klokkenstoel, prijkt de plaat prominent bij binnenkomst net als andere albums en EP’s van deze artiest, zoals haar debuutalbum ‘Even over leven’ uit 2023. De Jong is sinds jaar en dag één van de meest aansprekende zangeressen uit Friesland. Vooral met een prachtig tekstgevoel en schreef, wellicht nog niet helemaal zo opgemerkt, een paar pareltjes van het Nederlandse lied. Met deze nieuwe plaat voegt ze daar weer een paar aan toe.
Bij binnenkomst in de Thomastsjerke is Esther de Jong op haar knieen te vinden onder de kansel. Daar zoekt ze de oplossing voor een microfoonprobleem, dat uiteindelijk wordt gevonden in een andere microfoon en dus kan de soundcheck worden voltooid en zit ze even later nog in het zonnetje voor de kerk gezellig te keuvelen en de bezoekers van haar optreden te begroeten die langzaam en verwachtingsvol de kerkbankjes vullen. Voor het optreden vertelt De Jong eerst één en ander over het project en de werkwijze. Het eerste nummer is ‘Jorwert’, het dorp dat onlosmakelijk met Geert Mak is verbonden en diens ‘Hoe God verdween uit Jorwert’ beveelt De Jong van harte aan. Ander feit; in 1951 stortte de kerktoren spontaan in en als dank daaraan wordt er nog immer een Iepenloftspel gehouden, destijds begonnen om fondsen te werven voor wederopbouw. Op de plaat is het een song, maar nu bracht de Frieze artieste het als spoken word. Mooi ingenieuze woordvondsten, maar zo begon ze wel met de uitzondering en had ‘Jorwert’ beter tussen de liedjes geplaatst kunnen worden. In de loop van het project trok één kerk zich terug, waardoor er een liedje overbleef. Die plek vulde ze met ‘Noorderlingen’, een prachtig nummer hoe ze zich zo thuis voelt en mensen en plekken bekend lijken, ondanks dat ze ze nooit had gezien. Een lied met een mooi ontwikkeling. Fenomenaal, en voor de rest van haar leven een verplichting op haar setlijst is ‘Wânswert’. Een nummer zo persoonlijk en intiem en zo prachtig gebracht. Esther de Jong in topvorm. Het werd iets vlotter met ‘Katlijk’ dat ook prachtig was. Een nummer waarin ze ingaat op het turfsteken met erg mooie zang. Fraai komen de angsten naar voren behorende bij de noodzaak om turf te steken om te overleven en de bijna zekerheid om dan vanwege het ongezonde werk vroeg te sterven, helemaal door de trucjes van de vermaledijde Heerenveners die er voor zorgden, dat het geld verbrast werd in de kroegen. Esther de Jong had voor ieder nummer een mooie uitleg. Hierin mag nog iets meer bravoure en nog net iets helderder dat ze met zekerheid haar verhaal kan vertellen gestaafd met gecheckte feiten. Nog een mooi dorpsverhaal is ‘Gaast / Ferwoude’ een visserdorp en boerendorp vlak bij elkaar en in een ongemakkelijk samenleven. De boeren van Ferwoude moeten in Gaast ter kerke bij die vissers die zo anders zijn,via een pad door de weiden. Het voelt als een vernedering, maar de dorpen komen samen om de scholen te redden en daarvoor is het nodig om het pad te verwijderen. Uiteindelijk helpt het niet en moet er toch weer een pad worden aangelegd en ten lange leste verdwijnen beide scholen. Een song waarin ze de geest van Boudewijn de Groot en Lennaert Nijgh in zich weet op te roepen, niet voor het eerst deze middag. In ‘Dedgum’ kiest De Jong het perspectief van de klok. Ze is toch sterker als ze een menselijk verhaal vertelde, maar wel met een mooie gitaarpartij, die wel veel aandacht vroeg. Absoluut geen slecht nummer, maar het mist net die menselijke touch die de liedjes van De Jong zo prachtig maken. Het optreden in Katlijk eindigt met ‘Bears’ waar ze zingt vanuit het alziend oog in het plafond van de kerk. Over vrouwenbankjes en hoe de katholieke overblijfselen van de kerk als bodem bedekker werden gebruikt, zodat er over dat gedachtengoed heen gelopen kon worden. Andere tijden in een mooi nummer. Het is een pracht project geworden dat Esther de Jong duidelijk heeft geïnspireerd tot een aantal songs die bij haar beste werk horen. Het was prachtig. Om in het onderwerp te blijven, een match made in heaven.